શંભુસ્વયંભુહરયો હરિણેક્ષણાનાં
યેનાક્રિયંત સતતં ગૃહકુંભદાસાઃ ।
વાચાં અગોચરચરિત્રવિચિત્રિતાય
તસ્મૈ નમો ભગવતે મકરધ્વજાય ॥ 2.1 ॥
સ્મિતેન ભાવેન ચ લજ્જયા ભિયા
પરાણ્મુખૈરર્ધકટાક્ષવીક્ષણૈઃ ।
વચોભિરીર્ષ્યાકલહેન લીલયા
સમસ્તભાવૈઃ ખલુ બંધનં સ્ત્રિયઃ ॥ 2.2 ॥
ભ્રૂચાતુર્યાત્કુષ્ચિતાક્ષાઃ કટાક્ષાઃ
સ્નિગ્ધા વાચો લજ્જિતાંતાશ્ચ હાસાઃ ।
લીલામંદં પ્રસ્થિતં ચ સ્થિતં ચ
સ્ત્રીણાં એતદ્ભૂષણં ચાયુધં ચ ॥ 2.3 ॥
ક્વચિત્સભ્રૂભંગૈઃ ક્વચિદપિ ચ લજ્જાપરિગતૈઃ
ક્વચિદ્ભૂરિત્રસ્તૈઃ ક્વચિદપિ ચ લીલાવિલલિતૈઃ ।
કુમારીણાં એતૈર્મદનસુભગૈર્નેત્રવલિતૈઃ
સ્ફુરન્નીલાબ્જાનાં પ્રકરપરિકીર્ણા ઇવ દિશઃ ॥ 2.4 ॥
વક્ત્રં ચંદ્રવિકાસિ પંકજપરીહાસક્ષમે લોચને
વર્ણઃ સ્વર્ણં અપાકરિષ્ણુરલિનીજિષ્ણુઃ કચાનાં ચયઃ ।
બક્ષોજાવિભકુંભવિભ્રમહરૌ ગુર્વી નિતંબસ્થલી
વાચાં હારિ ચ માર્દવં યુવતીષુ સ્વાભાવિકં મંડનમ્ ॥ 2.5 ॥
સ્મિતકિંચિન્મુગ્ધં સરલતરલો દૃષ્ટિવિભવઃ
પરિસ્પંદો વાચાં અભિનવવિલાસોક્તિસરસઃ ।
ગતાનાં આરંભઃ કિસલયિતલીલાપરિકરઃ
સ્પૃશંત્યાસ્તારુણ્યં કિં ઇવ ન હિ રમ્યં મૃગદૃશઃ ॥ 2.6 ॥
દ્રષ્ટવ્યેષુ કિં ઉત્તમં મૃગદૃશઃ પ્રેમપ્રસન્નં મુખં
ઘ્રાતવેષ્વપિ કિં તદ્આસ્યપવનઃ શ્રવ્યેષુ કિં તદ્વચઃ ।
કિં સ્વાદ્યેષુ તદ્ઓષ્ઠપલ્લવરસઃ સ્પૃશ્યેષુ કિં તદ્વપુર્ધ્યેયં
કિં નવયૌવને સહૃદયૈઃ સર્વત્ર તદ્વિભ્રમાઃ ॥ 2.7 ॥
એતાશ્ચલદ્વલયસંહતિમેખલોત્થઝંકાર
નૂપુરપરાજિતરાજહંસ્યઃ ।
કુર્વંતિ કસ્ય ન મનો વિવશં તરુણ્યો
વિત્રસ્તમુગ્ધહરિણીસદૃશૈઃ કટાક્ષૈઃ ॥ 2.8 ॥
કુંકુમપંકકલંકિતદેહા
ગૌરપયોધરકંપિતહારા ।
નૂપુરહંસરણત્પદ્મા
કં ન વશીકુરુતે ભુવિ રામા ॥ 2.9 ॥
નૂનં હિ તે કવિવરા વિપરીતવાચો
યે નિત્યં આહુરબલા ઇતિ કામિનીસ્તાઃ ।
યાભિર્વિલોલિતરતારકદૃષ્ટિપાતૈઃ
શક્રાદયોઽપિ વિજિતાસ્ત્વબલાઃ કથં તાઃ ॥ 2.10 ॥
નૂનં આજ્ઞાકરસ્તસ્યાઃ સુભ્રુવો મકરધ્વજઃ ।
યતસ્તન્નેત્રસંચારસૂચિતેષુ પ્રવર્તતે ॥ 2.11 ॥
કેશાઃ સંયમિનઃ શ્રુતેરપિ પરં પારં ગતે લોચને
અંતર્વક્ત્રં અપિ સ્વભાવશુચિભીઃ કીર્ણં દ્વિજાનાં ગણૈઃ ।
મુક્તાનાં સતતાધિવાસરુચિરૌ વક્ષોજકુંભાવિમાવિત્થં
તન્વિ વપુઃ પ્રશાંતં અપિ તેરાગં કરોત્યેવ નઃ ॥ 2.12 ॥
મુગ્ધે ધાનુષ્કતા કેયં અપૂર્વા ત્વયિ દૃશ્યતે ।
યયા વિધ્યસિ ચેતાંસિ ગુણૈરેવ ન સાયકૈઃ ॥ 2.13 ॥
સતિ પ્રદીપે સત્યગ્નૌ સત્સુ તારારવીંદુષુ ।
વિના મે મૃગશાવાક્ષ્યા તમોભૂતં ઇદં જગથ્ ॥ 2.14 ॥
ઉદ્વૃત્તઃ સ્તનભાર એષ તરલે નેત્રે ચલે ભ્રૂલતે
રાગાધિષ્ઠિતં ઓષ્ઠપલ્લવં ઇદં કુર્વંતુ નામ વ્યથામ્ ।
સૌભાગ્યાક્ષરમાલિકેવ લિખિતા પુષ્પાયુધેન સ્વયં
મધ્યસ્થાપિ કરોતિ તાપં અધિકં રૌમ્આવલિઃ કેન સા ॥ 2.15 ॥
મુખેન ચંદ્રકાંતેન મહાનીલૈઃ શિરોરુહૈઃ ।
કરાભ્યાં પદ્મરાગાભ્યાં રેજે રત્નમયીવ સા ॥ 2.16 ॥
ગુરુણા સ્તનભારેણ મુખચંદ્રેણ ભાસ્વતા ।
શનૈશ્ચરાભ્યાં પાદાભ્યાં રેજે ગ્રહમયીવ સા ॥ 2.17 ॥
તસ્યાઃ સ્તનૌ યદિ ઘનૌ જઘનં ચ હારિ
વક્ત્રં ચ ચારુ તવ ચિત્ત કિં આકુલત્વમ્ ।
પુણ્યં કુરુષ્વ યદિ તેષુ તવાસ્તિ વાંછા
પુણ્યૈર્વિના ન હિ ભવંતિ સમીહિતાર્થાઃ ॥ 2.18 ॥
ઇમે તારુણ્યશ્રીનવપરિમલાઃ પ્રૌઢસુરતપ્રતાપ
પ્રારંભાઃ સ્મરવિજયદાનપ્રતિભુવઃ ।
ચિરં ચેતશ્ચોરા અભિનવવિકારૈકગુરવો
વિલાસવ્યાપારાઃ કિં અપિ વિજયંતે મૃગદૃશામ્ ॥ 2.19 ॥
પ્રણયમધુરાઃ પ્રેમોદ્ગારા રસાશ્રયતાં ગતાઃ
ફણિતિમધુરા મુગ્ધપ્રાયાઃ પ્રકાશિતસમ્મદાઃ ।
પ્રકૃતિસુભગા વિસ્રંભાર્દ્રાઃ સ્મરોદયદાયિની
રહસિ કિં અપિ સ્વૈરાલાપા હરંતિ મૃગીદૃશામ્ ॥ 2.20 ॥
વિશ્રમ્ય વિશ્રમ્ય વનદ્રુમાણાં
છાયાસુ તન્વી વિચચાર કાચિત્ ।
સ્તનોત્તરીયેણ કરોદ્ધૃતેન
નિવારયંતી શશિનો મયૂખાન્ ॥ 2.21 ॥
અદર્શને દર્શનમાત્રકામા
દૃષ્ટ્વા પરિષ્વંગસુખૈકલોલા ।
આલિંગિતાયાં પુનરાયતાક્ષ્યામાશાસ્મહે
વિગ્રહયોરભેદમ્ ॥ 2.22 ॥
માલતી શિરસિ જૃંભણં મુખે
ચંદનં વપુષિ કુંકુમાવિલમ્ ।
વક્ષસિ પ્રિયતમા મદાલસા
સ્વર્ગ એષ પરિશિષ્ટ આગમઃ ॥ 2.23 ॥
પ્રાઙ્માં એતિ મનાગનાગતરસં જાતાભિલાષાં તતઃ
સવ્રીડં તદનુ શ્લથોદ્યમં અથ પ્રધ્વસ્તધૈર્યં પુનઃ ।
પ્રેમાર્દ્રં સ્પૃહણીયનિર્ભરરહઃ ક્રીડાપ્રગલ્ભં તતો
નિઃસંગાંગવિકર્ષણાધિકસુખરમ્યં કુલસ્ત્રીરતમ્ ॥ 2.24 ॥
ઉરસિ નિપતિતાનાં સ્રસ્તધમ્મિલ્લકાનાં
મુકુલિતનયનાનાં કિંચિદ્ઉન્મીલિતાનામ્ ।
ઉપરિ સુરતખેદસ્વિન્નગંડસ્થલાનામધર
મધુ વધૂનાં ભાગ્યવંતઃ પિબંતિ ॥ 2.25 ॥
આમીલિતનયનાનાં યઃ
સુરતરસોઽનુ સંવિદં ભાતિ ।
મિથુરૈર્મિથોઽવધારિતમવિતથમ્
ઇદં એવ કામનિર્બર્હણમ્ ॥ 2.26 ॥
ઇદં અનુચિતં અક્રમશ્ચ પુંસાં
યદિહ જરાસ્વપિ મન્મથા વિકારાઃ ।
તદપિ ચ ન કૃતં નિતંબિનીનાં
સ્તનપતનાવધિ જીવિતં રતં વા ॥ 2.27 ॥
રાજસ્તૃષ્ણાંબુરાશેર્ન હિ જગતિ ગતઃ કશ્ચિદેવાવસાનં
કો વાર્થોઽર્થૈઃ પ્રભૂતૈઃ સ્વવપુષિ ગલિતે યૌવને સાનુરાગે ।
ગચ્છામઃ સદ્મ યાવદ્વિકસિતનયનેંદીવરાલોકિનીનામાક્રમ્યાક્રમ્ય
રૂપં ઝટિતિ ન જરયા લુપ્યતે પ્રેયસીનામ્ ॥ 2.28 ॥
રાગસ્યાગારં એકં નરકશતમહાદુઃખસંપ્રાપ્તિહેતુર્મોહસ્યોત્પત્તિ
બીજં જલધરપટલં જ્ઞાનતારાધિપસ્ય ।
કંદર્પસ્યૈકમિત્રં પ્રકટિતવિવિધસ્પષ્ટદોષપ્રબંધં
લોકેઽસ્મિન્ન હ્યર્થવ્રજકુલભવનયૌવનાદન્યદસ્તિ ॥ 2.29 ॥
શૃંગારદ્રુમનીરદે પ્રસૃમરક્રીડારસસ્રોતસિ
પ્રદ્યુમ્નપ્રિયબાંધવે ચતુરવાઙ્મુક્તાફલોદન્વતિ ।
તન્વીનેત્રચકોરપાવનવિધૌ સૌભાગ્યલક્ષ્મીનિધૌ
ધન્યઃ કોઽપિ ન વિક્રિયાં કલયતિ પ્રાપ્તે નવે યૌવને ॥ 2.30 ॥
સંસારેઽસ્મિન્નસારે કુનૃપતિભવનદ્વારસેવાકલંકવ્યાસંગ
વ્યસ્તધૈર્યં કથં અમલધિયો માનસં સંવિદધ્યુઃ ।
યદ્યેતાઃ પ્રોદ્યદ્ઇંદુદ્યુતિનિચયભૃતો ન સ્યુરંભોજનેત્રાઃ
પ્રેંખત્કાંચીકલાપાઃ સ્તનભરવિનમન્મધ્યભાજસ્તરુણ્યઃ ॥ 2.31 ॥
સિદ્ધાધ્યાસિતકંદરે હરવૃષસ્કંધાવરુગ્ણદ્રુમે
ગંગાધૌતશિલાતલે હિમવતઃ સ્થાને સ્થિતે શ્રેયસિ ।
કઃ કુર્વીત શિરઃ પ્રણામમલિનં મ્લાનં મનસ્વી જનો
યદ્વિત્રસ્તકુરંગશાવનયના ન સ્યુઃ સ્મરાસ્ત્રં સ્ત્રિયઃ ॥ 2.32 ॥
સંસાર તવ પર્યંતપદવી ન દવીયસી ।
અંતરા દુસ્તરા ન સ્યુર્યદિ તે મદિરેક્ષણામ્ ॥ 2.33 ॥
દિશ વનહરિણીભ્યો વંશકાંડચ્છવીનાં
કવલં ઉપલકોટિચ્છિન્નમૂલં કુશાનામ્ ।
શકયુવતિકપોલાપાંડુતાંબૂલવલ્લીદલમ્
અરુણનખાગ્રૈઃ પાટિતં વા વધૂભ્યઃ ॥ 2.34 ॥
અસારાઃ સર્વે તે વિરતિવિરસાઃ પાપવિષયા
જુગુપ્સ્યંતાં યદ્વા નનુ સકલદોષાસ્પદં ઇતિ ।
તથાપ્યેતદ્ભૂમૌ નહિ પરહિતાત્પુણ્યં અધિકં
ન ચાસ્મિન્સંસારે કુવલયદૃશો રમ્યં અપરમ્ ॥ 2.35 ॥
એતત્કામફલો લોકે યદ્દ્વયોરેકચિત્તતા ।
અન્યચિત્તકૃતે કામે શવયોરિવ સંગમઃ ॥ 2.351 ॥
માત્સર્યં ઉત્સાર્ય વિચાર્ય કાર્યમાર્યાઃ
સમર્યાદં ઇદં વદંતુ ।
સેવ્યા નિતંબાઃ કિં ઉ ભૂધરાણામત
સ્મરસ્મેરવિલાસિનીનામ્ ॥ 2.36 ॥
સંસારે સ્વપ્નસારે પરિણતિતરલે દ્વે ગતી પંડિતાનાં
તત્ત્વજ્ઞાનામૃતાંભઃપ્લવલલિતધિયાં યાતુ કાલઃ કથંચિત્ ।
નો ચેન્મુગ્ધાંગનાનાં સ્તનજઘનઘનાભોગસંભોગિનીનાં
સ્થૂલોપસ્થસ્થલીષુ સ્થગિતકરતલસ્પર્શલીલોદ્યમાનામ્ ॥ 2.37 ॥
આવાસઃ ક્રિયતાં ગંગે પાપહારિણિ વારિણિ ।
સ્તનદ્વયે તરુણ્યા વા મનોહારિણિ હારિણિ ॥ 2.38 ॥
કિં ઇહ બહુભિરુક્તૈર્યુક્તિશૂન્યૈઃ પ્રલાપૈર્દ્વયમ્
ઇહ પુરુષાણાં સર્વદા સેવનીયમ્ ।
અભિનવમદલીલાલાલસં સુંદરીણાં
સ્તનભરપરિખિન્નં યૌવનં વા વનં વા ॥ 2.39 ॥
સત્યં જના વચ્મિ ન પક્ષપાતાલ્
લોકેષુ સપ્તસ્વપિ તથ્યં એતત્ ।
નાન્યન્મનોહારિ નિતંબિનીભ્યો
દુઃખૈકહેતુર્ન ચ કશ્ચિદન્યઃ ॥ 2.40 ॥
કાંતેત્યુત્પલલોચનેતિ વિપુલશ્રોણીભરેત્યુન્નમત્પીનોત્તુંગ
પયોધરેતિ સમુખાંભોજેતિ સુભ્રૂરિતિ ।
દૃષ્ટ્વા માદ્યતિ મોદતેઽભિરમતે પ્રસ્તૌતિ વિદ્વાનપિ
પ્રત્યક્ષાશુચિભસ્ત્રિકાં સ્ત્રિયં અહો મોહસ્ય દુશ્ચેષ્ટિતમ્ ॥ 2.41 ॥
સ્મૃતા ભવતિ તાપાય દૃષ્ટા ચોન્માદકારિણી ।
સ્પૃષ્ટા ભવતિ મોહાય સા નામ દયિતા કથમ્ ॥ 2.42 ॥
તાવદેવામૃતમયી યાવલ્લોચનગોચરા ।
ચક્ષુષ્પથાદતીતા તુ વિષાદપ્યતિરિચ્યતે ॥ 2.43 ॥
નામૃતં ન વિષં કિંચિદેતાં મુક્ત્વા નિતંબિનીમ્ ।
સૈવામૃતલતા રક્તા વિરક્તા વિષવલ્લરી ॥ 2.44 ॥
આવર્તઃ સંશયાનાં અવિનયભુવનં પટ્ટણં સાહસાનાં
દોષાણાં સન્નિધાનં કપટશતમયં ક્ષેત્રં અપ્રત્યયાનામ્ ।
સ્વર્ગદ્વારસ્ય વિઘ્નો નરકપુરમુખ સર્વમાયાકરંડં
સ્ત્રીયંત્રં કેન સૃષ્ટં વિષં અમૃતમયં પ્રાણિલોકસ્ય પાશઃ ॥ 2.45 ॥
નો સત્યેન મૃગાંક એષ વદનીભૂતો ન ચેંદીવરદ્વંદ્વં
લોચનતાં ગત ન કનકૈરપ્યંગયષ્ટિઃ કૃતા ।
કિંત્વેવં કવિભિઃ પ્રતારિતમનાસ્તત્ત્વં વિજાનન્નપિ
ત્વઙ્માંસાસ્થિમયં વપુર્મૃગદૃશાં મંદો જનઃ સેવતે ॥ 2.46 ॥
લીલાવતીનાં સહજા વિલાસાસ્ત
એવ મૂઢસ્ય હૃદિ સ્ફુરંતિ ।
રાગો નલિન્યા હિ નિસર્ગસિદ્ધસ્તત્ર
ભ્રમ્ત્યેવ વૃથા ષડ્અંઘ્રિઃ ॥ 2.47 ॥
સંમોહયંતિ મદયંતિ વિડંબયંતિ
નિર્ભર્ત્સ્યંતિ રમયંતિ વિષાદયંતિ ।
એતાઃ પ્રવિશ્ય સદયં હૃદયં નરાણાં
કિં નામ વામનયના ન સમાચરંતિ ॥ 2.471 ॥
યદેતત્પૂર્ણેંદુદ્યુતિહરં ઉદારાકૃતિ પરં
મુખાબ્જં તન્વંગ્યાઃ કિલ વસતિ યત્રાધરમધુ ।
ઇદં તત્કિં પાકદ્રુમફલં ઇદાનીં અતિરસવ્યતીતેઽસ્મિન્
કાલે વિષં ઇવ ભવિષ્ય્ત્યસુખદમ્ ॥ 2.48 ॥
ઉન્મીલત્ત્રિવલીતરંગનિલયા પ્રોત્તુંગપીનસ્તનદ્વંદ્વેનોદ્ગત
ચક્રવાકયુગલા વક્ત્રાંબુજોદ્ભાસિની ।
કાંતાકારધરા નદીયં અભિતઃ ક્રૂરાત્ર નાપેક્ષતે
સંસારાર્ણવમજ્જનં યદિ તદા દૂરેણ સંત્યજ્યતામ્ ॥ 2.49 ॥
જલ્પંતિ સાર્ધં અન્યેન પશ્યંત્યન્યં સવિભ્રમાઃ ।
હૃદ્ગતં ચિંતયંત્યન્યં પ્રિયઃ કો નામ યોષિતામ્ ॥ 2.50 ॥
મધુ તિષ્ઠતિ વાચિ યોષિતાં હૃદિ હાલાહલં એવ કેવલમ્ ।
અતએવ નિપીયતેઽધરો હૃદયં મુષ્ટિભિરેવ તાડ્યતે ॥ 2.51 ॥
અપસર સખે દૂરાદસ્માત્કટાક્ષવિષાનલાત્
પ્રકૃતિવિષમાદ્યોષિત્સર્પાદ્વિલાસફણાભૃતઃ ।
ઇતરફણિના દષ્ટઃ શક્યશ્ચિકિત્સિતું ઔષધૈશ્ચતુર્
વનિતાભોગિગ્રસ્તં હિ મંત્રિણઃ ॥ 2.52 ॥
વિસ્તારિતં મકરકેતનધીવરેણ
સ્ત્રીસંજ્ઞિતં બડિશં અત્ર ભવાંબુરાશૌ ।
યેનાચિરાત્તદ્અધરામિષલોલમર્ત્ય
મત્સ્યાન્વિકૃષ્ય વિપચત્યનુરાગવહ્નૌ ॥ 2.53 ॥
કામિનીકાયકાંતારે કુચપર્વતદુર્ગમે ।
મા સંચર મનઃ પાંથ તત્રાસ્તે સ્મરતસ્કરઃ ॥ 2.54 ॥
વ્યાદીર્ઘેણ ચલેન વક્ત્રગતિના તેજસ્વિના ભોગિના
નીલાબ્જદ્યુતિનાહિના પરં અહં દૃષ્ટો ન તચ્ચક્ષુષા ।
દૃષ્ટે સંતિ ચિકિત્સકા દિશિ દિશિ પ્રાયેણ દર્માર્થિનો
મુગ્ધાક્ષ્ક્ષણવીક્ષિતસ્ય ન હિ મે વૈદ્યો ન ચાપ્યૌષધમ્ ॥ 2.55 ॥
ઇહ હિ મધુરગીતં નૃત્યં એતદ્રસોઽયં
સ્ફુરતિ પરિમલોઽસૌ સ્પર્શ એષ સ્તનાનામ્ ।
ઇતિ હતપરમાર્થૈરિંદ્રિયૈર્ભ્રામ્યમાણઃ
સ્વહિતકરણધૂર્તૈઃ પંચભિર્વંચિતોઽસ્મિ ॥ 2.56 ॥
ન ગમ્યો મંત્રાણાં ન ચ ભવતિ ભૈષજ્યવિષયો
ન ચાપિ પ્રધ્વંસં વ્રજતિ વિવિધૈઃ શાંતિકશતૈઃ ।
ભ્રમાવેશાદંગે કં અપિ વિદધદ્ભંગં અસકૃત્
સ્મરાપસ્મારોઽયં ભ્રમયતિ દૃશં ઘૂર્ણયતિ ચ ॥ 2.57 ॥
જાત્ય્અંધાય ચ દુર્મુખાય ચ જરાજીર્ણા ખિલાંગાય ચ
ગ્રામીણાય ચ દુષ્કુલાય ચ ગલત્કુષ્ઠાભિભૂતાય ચ ।
યચ્છંતીષુ મનોહરં નિજવપુલક્ષ્મીલવશ્રદ્ધયા
પણ્યસ્ત્રીષુ વિવેકકલ્પલતિકાશસ્ત્રીષુ રાજ્યેત કઃ ॥ 2.58 ॥
વેશ્યાસૌ મદનજ્વાલા
રૂપેઽંધનવિવર્ધિતા ।
કામિભિર્યત્ર હૂયંતે
યૌવનાનિ ધનાનિ ચ ॥ 2.59 ॥
કશ્ચુંબતિ કુલપુરુષો વેશ્યાધરપલ્લવં મનોજ્ઞં અપિ ।
ચારભટચોરચેટકનટવિટનિષ્ઠીવનશરાવમ્ ॥ 2.60 ॥
ધન્યાસ્ત એવ ધવલાયતલોચનાનાં
તારુણ્યદર્પઘનપીનપયોધરાણામ્ ।
ક્ષામોદરોપરિ લસત્ત્રિવલીલતાનાં
દૃષ્ટ્વાકૃતિં વિકૃતિં એતિ મનો ન યેષામ્ ॥ 2.61 ॥
બાલે લીલામુકુલિતં અમી મંથરા દૃષ્ટિપાતાઃ
કિં ક્ષિપ્યંતે વિરમવિરમ વ્યર્થ એષ શ્રમસ્તે ।
સંપ્રત્યન્યે વયં ઉપરતં બાલ્યં આસ્થા વનાંતે
ક્ષીણો મોહસ્તૃણં ઇવ જગજ્જાલં આલોકયામઃ ॥ 2.62 ॥
ઇયં બાલા માં પ્રત્યનવરતં ઇંદીવરદલપ્રભા
ચીરં ચક્ષુઃ ક્ષિપતિ કિં અભિપ્રેતં અનયા ।
ગતો મોહોઽસ્માકં સ્મરશબરબાણવ્યતિકરજ્વર
જ્વાલા શાંતા તદપિ ન વરાકી વિરમતિ ॥ 2.63 ॥
કિં કંદર્પ કરં કદર્થયસિ રે કોદંડટંકારિતં
રે રે કોકિલ કૌમ્અલં કલરવં કિં વા વૃથા જલ્પસિ ।
મુગ્ધે સ્નિગ્ધવિદગ્ધચારુમધુરૈર્લોલૈઃ કટાક્ષૈરલં
ચેતશ્ચુંબિતચંદ્રચૂડચરણધ્યાનામૃતં વર્તતે ॥ 2.64 ॥
વિરહેઽપિ સંગમઃ ખલુ
પરસ્પરં સંગતં મનો યેષામ્ ।
હૃદયં અપિ વિઘટ્ટિતં ચેત્
સંગી વિરહં વિશેષયતિ ॥ 2.65 ॥
કિં ગતેન યદિ સા ન જીવતિ
પ્રાણિતિ પ્રિયતમા તથાપિ કિમ્ ।
ઇત્યુદીક્ષ્ય નવમેઘમાલિકાં
ન પ્રયાતિ પથિકઃ સ્વમંદિરમ્ ॥ 2.66 ॥
વિરમત બુધા યોષિત્સંગાત્સુખાત્ક્ષણભંગુરાત્
કુરુત કરુણામૈત્રીપ્રજ્ઞાવધૂજનસંગમમ્ ।
ન ખલુ નરકે હારાક્રાંતં ઘનસ્તનમંડલં
શરણં અથવા શ્રોણીબિંબં રણન્મણિમેખલમ્ ॥ 2.67 ॥
યદા યોગાભ્યાસવ્યસનકૃશયોરાત્મમનસોરવિચ્છિન્ના
મૈત્રી સ્ફુરતિ કૃતિનસ્તસ્ય કિં ઉ તૈઃ ।
પ્રિયાણાં આલાપૈરધરમધુભિર્વક્ત્રવિધુભિઃ
સનિશ્વાસામોદૈઃ સકુચકલશાશ્લેષસુરતૈઃ ॥ 2.68 ॥
યદાસીદજ્ઞાનં સ્મરતિમિરસંચારજનિતં
તદા દૃષ્ટનારીમયં ઇદં અશેષં જગદિતિ ।
ઇદાનીં અસ્માકં પટુતરવિવેકાંજનજુષાં
સમીભૂતા દૃષ્ટિસ્ત્રિભુવનં અપિ બ્રહ્મ મનુતે ॥ 2.69 ॥
તાવદેવ કૃતિનાં અપિ સ્ફુરત્યેષ
નિર્મલવિવેકદીપકઃ ।
યાવદેવ ન કુરંગચક્ષુષાં
તાડ્યતે ચટુલલોચનાંચલૈઃ ॥ 2.70 ॥
વચસિ ભવતિ સંગત્યાગં ઉદ્દિશ્ય વાર્તા
શ્રુતિમુખરમુખાનાં કેવલં પંડિતાનામ્ ।
જઘનં અરુણરત્નગ્રંથિકાંચીકલાપં
કુવલયનયનાનાં કો વિહાતું સમર્થઃ ॥ 2.71 ॥
સ્વપરપ્રતારકોઽસૌ
નિંદતિ યોઽલીકપંડિતો યુવતીઃ ।
યસ્માત્તપસોઽપિ ફલં
સ્વર્ગઃ સ્વર્ગેઽપિ ચાપ્સરસઃ ॥ 2.72 ॥
મત્તેભકુંભદલને ભુવિ સંતિ ધીરાઃ
કેચિત્પ્રચંડમૃગરાજવધેઽપિ દક્ષાઃ ।
કિંતુ બ્રવીમિ બલિનાં પુરતઃ પ્રસહ્ય
કંદર્પદર્પદલને વિરલા મનુષ્યાઃ ॥ 2.73 ॥
સન્માર્ગે તાવદાસ્તે પ્રભવતિ ચ નરસ્તાવદેવેંદ્રિયાણાં
લજ્જાં તાવદ્વિધત્તે વિનયં અપિ સમાલંબતે તાવદેવ ।
ભ્રૂચાપાકૃષ્ટમુક્તાઃ શ્રવણપથગતા નીલપક્ષ્માણ એતે
યાવલ્લીલાવતીનાં હૃદિ ન ધૃતિમુષો દૃષ્ટિબાણાઃ પતંતિ ॥ 2.74 ॥
ઉન્મત્તપ્રેમસંરંભાદ્
આરભંતે યદ્અંગનાઃ ।
તત્ર પ્રત્યૂહં આધાતું
બ્રહ્માપિ ખલુ કાતરઃ ॥ 2.75 ॥
તાવન્મહત્ત્વં પાંડિત્યં
કુલીનત્વં વિવેકિતા ।
યાવજ્જ્વલતિ નાંગેષુ
હતઃ પંચેષુપાવકઃ ॥ 2.76 ॥
શાસ્ત્રજ્ઞોઽપિ પ્રગુણિતનયોઽત્યાંતબાધાપિ બાઢં
સંસારેઽસ્મિન્ભવતિ વિરલો ભાજનં સદ્ગતીનામ્ ।
યેનૈતસ્મિન્નિરયનગરદ્વારં ઉદ્ઘાટયંતી
વામાક્ષીણાં ભવતિ કુટિલા ભ્રૂલતા કુંચિકેવ ॥ 2.77 ॥
કૃશઃ કાણઃ ખંજઃ શ્રવણરહિતઃ પુચ્છવિકલો
વ્રણી પૂયક્લિન્નઃ કૃમિકુલશતૈરાવૃતતનુઃ ।
ક્ષુધા ક્ષામો જીર્ણઃ પિઠરકકપાલાર્પિતગલઃ
શુનીં અન્વેતિ શ્વા હતં અપિ ચ હંત્યેવ મદનઃ ॥ 2.78 ॥
સ્ત્રીમુદ્રાં કુસુમાયુધસ્ય જયિનીં સર્વાર્થસંપત્કરીં
યે મૂઢાઃ પ્રવિહાય યાંતિ કુધિયો મિથ્યાફલાન્વેષિણઃ ।
તે તેનૈવ નિહત્ય નિર્દયતરં નગ્નીકૃતા મુંડિતાઃ
કેચિત્પંચશિખીકૃતાશ્ચ જટિલાઃ કાપાલિકાશ્ચાપરે ॥ 2.79 ॥
વિશ્વામિત્રપરાશરપ્રભૃતયો વાતાંબુપર્ણાશનાસ્તેઽપિ
સ્ત્રીમુખપંકજં સુલલિતં દૃષ્ટ્વૈવ મોહં ગતાઃ ।
શાલ્યન્નં સઘૃતં પયોદધિયુતં યે ભુંજતે માનવાસ્તેષામ્
ઇંદ્રિયનિગ્રહો યદિ ભવેદ્વિંધ્યઃ પ્લવેત્સાગરે ॥ 2.80 ॥
પરિમલભૃતો વાતાઃ શાખા નવાંકુરકોટયો
મધુરવિધુરોત્કંઠાભાજઃ પ્રિયા પિકપક્ષિણામ્ ।
વિરલવિરસસ્વેદોદ્ગારા વધૂવદનેંદવઃ
પ્રસરતિ મધૌ ધાત્ર્યાં જાતો ન કસ્ય ગુણોદયઃ ॥ 2.81 ॥
મધુરયં મધુરૈરપિ કોકિલા
કલરવૈર્મલયસ્ય ચ વાયુભિઃ ।
વિરહિણઃ પ્રહિણસ્તિ શરીરિણો
વિપદિ હંત સુધાપિ વિષાયતે ॥ 2.82 ॥
આવાસઃ કિલકિંચિતસ્ય દયિતાપાર્શ્વે વિલાસાલસાઃ
કર્ણે કોકિલકામિનીકલરવઃ સ્મેરો લતામંડપઃ ।
ગોષ્ઠી સત્કવિભિઃ સમં કતિપયૈર્મુગ્ધાઃ સુધાંશોઃ કરાઃ
કેષાંચિત્સુખયંતિ ચાત્ર હૃદયં ચૈત્રે વિચિત્રાઃ ક્ષપાઃ ॥ 2.83 ॥
પાંથ સ્ત્રીવિરહાનલાહુતિકલાં આતન્વતી મંજરીમાકંદેષુ
પિકાંગનાભિરધુના સોત્કંઠં આલોક્યતે ।
અપ્યેતે નવપાટલાપરિમલપ્રાગ્ભારપાટચ્ચરા
વાંતિક્લાંતિવિતાનતાનવકૃતઃ શ્રીખંડશૈલાનિલાઃ ॥ 2.84 ॥
પ્રથિતઃ પ્રણયવતીનાં
તાવત્પદં આતનોતુ હૃદિ માનઃ ।
ભવતિ ન યાવચ્ચંદનતરુ
સુરભિર્મલયપવમાનઃ ॥ 2.85 ॥
સહકારકુસુમકેસરનિકર
ભરામોદમૂર્ચ્છિતદિગ્અંતે ।
મધુરમધુરવિધુરમધુપે
મધૌ ભવેત્કસ્ય નોત્કંઠા ॥ 2.86 ॥
અચ્છાચ્છચંદનરસાર્દ્રતરા મૃગાક્ષ્યો
ધારાગૃહાણિ કુસુમાનિ ચ કૌમ્ઉદી ચ ।
મંદો મરુત્સુમનસઃ શુચિ હર્મ્યપૃષ્ઠં
ગ્રીષ્મે મદં ચ મદનં ચ વિવર્ધયંતિ ॥ 2.87 ॥
સ્રજો હૃદ્યામોદા વ્યજનપવનશ્ચંદ્રકિરણાઃ
પરાગઃ કાસારો મલયજરજઃ શીધુ વિશદમ્ ।
શુચિઃ સૌધોત્સંગઃ પ્રતનુ વસનં પંકજદૃશો
નિદાઘર્તાવેતદ્વિલસતિ લભંતે સુકૃતિનઃ ॥ 2.88 ॥
સુધાશુભ્રં ધામ સ્ફુરદ્અમલરશ્મિઃ શશધરઃ
પ્રિયાવક્ત્રાંભોજં મલયજરજશ્ચાતિસુરભિઃ ।
સ્રજો હૃદ્યામોદાસ્તદિદં અખિલં રાગિણિ જને
કરોત્યંતઃ ક્ષોભં ન તુ વિષયસંસર્ગવિમુખે ॥ 2.89 ॥
તરુણીવેષોદ્દીપિતકામા
વિકસજ્જાતીપુષ્પસુગંધિઃ ।
ઉન્નતપીનપયોધરભારા
પ્રાવૃટ્તનુતે કસ્ય ન હર્ષમ્ ॥ 2.90 ॥
વિયદ્ઉપચિતમેઘં ભૂમયઃ કંદલિન્યો
નવકુટજકદંબામોદિનો ગંધવાહાઃ ।
શિખિકુલકલકેકારાવરમ્યા વનાંતાઃ
સુખિનં અસુખિનં વા સર્વં ઉત્કંઠયંતિ ॥ 2.91 ॥
ઉપરિ ઘનં ઘનપટલં
તિર્યગ્ગિરયોઽપિ નર્તિતમયૂરાઃ ।
ક્ષિતિરપિ કંદલધવલા
દૃષ્ટિં પથિકઃ ક્વ પાતયતિ ॥ 2.92 ॥
ઇતો વિદ્યુદ્વલ્લીવિલસિતં ઇતઃ કેતકિતરોઃ
સ્ફુરન્ગંધઃ પ્રોદ્યજ્જલદનિનદસ્ફૂર્જિતં ઇતઃ ।
ઇતઃ કેકિક્રીડાકલકલરવઃ પક્ષ્મલદૃશાં
કથં યાસ્યંત્યેતે વિરહદિવસાઃ સંભૃતરસાઃ ॥ 2.93 ॥
અસૂચિસંચારે તમસિ નભસિ પ્રૌઢજલદધ્વનિ
પ્રાજ્ઞંમન્યે પતતિ પૃષતાનાં ચ નિચયે ।
ઇદં સૌદામિન્યાઃ કનકકમનીયં વિલસિતં
મુદં ચ મ્લાનિં ચ પ્રથયતિ પથિ સ્વૈરસુદૃશામ્ ॥ 2.94 ॥
આસારેણ ન હર્મ્યતઃ પ્રિયતમૈર્યાતું બહિઃ શક્યતે
શીતોત્કંપનિમિત્તં આયતદૃશા ગાઢં સમાલિંગ્યતે ।
જાતાઃ શીકરશીતલાશ્ચ મરુતોરત્યંતખેદચ્છિદો
ધન્યાનાં બત દુર્દિનં સુદિનતાં યાતિ પ્રિયાસંગમે ॥ 2.95 ॥
અર્ધં સુપ્ત્વા નિશાયાઃ સરભસસુરતાયાસસન્નશ્લથાંગપ્રોદ્ભૂતાસહ્ય
તૃષ્ણો મધુમદનિરતો હર્મ્યપૃષ્ઠે વિવિક્તે ।
સંભોગક્લાંતકાંતાશિથિલભુજલતાવર્જિતં કર્કરીતો
જ્યોત્સ્નાભિન્નાચ્છધારં પિબતિ ન સલિલં શારદં મંદપુણ્યઃ ॥ 2.96 ॥
હેમંતે દધિદુગ્ધસર્પિરશના માંજિષ્ઠવાસોભૃતઃ
કાશ્મીરદ્રવસાંદ્રદિગ્ધવપુષશ્છિન્ના વિચિત્રૈ રતૈઃ ।
વૃત્તોરુસ્તનકામિનોજનકૃતાશ્લેષા ગૃહાભ્યંતરે
તાંબૂલીદલપૂગપૂરિતમુખા ધન્યાઃ સુખં શેરતે ॥ 2.97 ॥
પ્રદુયત્પ્રૌઢપ્રિયંગુદ્યુતિભૃતિ વિકસત્કુંદમાદ્યદ્દ્વિરેફે
કાલે પ્રાલેયવાતપ્રચલવિલસિતોદારમંદારધામ્નિ ।
યેષાં નો કંઠલગ્ના ક્ષણં અપિ તુહિનક્ષોદદક્ષા મૃગાક્ષી
તેસાં આયામયામા યમસદનસમા યામિની યાતિ યૂનામ્ ॥ 2.98 ॥
ચુંબંતો ગંડભિત્તીરલકવતિ મુખે સીત્કૃતાન્યાદધાના
વક્ષઃસૂત્કંચુકેષુ સ્તનભરપુલકોદ્ભેદં આપાદયંતઃ ।
ઊરૂનાકંપયંતઃ પૃથુજઘનતટાત્સ્રંસયંતોઽંશુકાનિ
વ્યક્તં કાંતાજનાનાં વિટચરિતભૃતઃ શૈશિરા વાંતિ વાતાઃ ॥ 2.99 ॥
કેશાનાકુલયંદૃશો મુકુલયન્વાસો બલાદાક્ષિપન્નાતન્વન્
પુલકોદ્ગમં પ્રકટયન્નાવેગકંપં શનૈઃ ।
બારં બારં ઉદારસીત્કૃતકૃતો દંતચ્છદાન્પીડયન્
પ્રાયઃ શૈશિર એષ સંપ્રતિ મરુત્કાંતાસુ કાંતાયતે ॥ 2.100 ॥
યદ્યસ્ય નાસ્તિ રુચિરં તસ્મિંસ્તસ્ય સ્પૃહા મનોજ્ઞેઽપિ ।
રમણીયેઽપિ સુધાંશૌ ન મનઃકામઃ સરોજિન્યાઃ ॥ 2.101 ॥
વૈરાગ્યે સંચરત્યેકો નીતૌ ભ્રમતિ ચાપરઃ ।
શૃંગારે રમતે કશ્ચિદ્ભુવિ ભેદાઃ પરસ્પરમ્ ॥ 2.102 ॥
ઇતિ શુભં ભૂયાત્ ।
શૃંગારશતકમ્
ભર્તૃહરેઃ
શંભુસ્વયંભુહરયો હરિણેક્ષણાનાં
યેનાક્રિયંત સતતં ગૃહકુંભદાસાઃ ।
વાચાં અગોચરચરિત્રવિચિત્રિતાય
તસ્મૈ નમો ભગવતે મકરધ્વજાય ॥ 2.1 ॥
સ્મિતેન ભાવેન ચ લજ્જયા ભિયા
પરાણ્મુખૈરર્ધકટાક્ષવીક્ષણૈઃ ।
વચોભિરીર્ષ્યાકલહેન લીલયા
સમસ્તભાવૈઃ ખલુ બંધનં સ્ત્રિયઃ ॥ 2.2 ॥
ભ્રૂચાતુર્યાત્કુષ્ચિતાક્ષાઃ કટાક્ષાઃ
સ્નિગ્ધા વાચો લજ્જિતાંતાશ્ચ હાસાઃ ।
લીલામંદં પ્રસ્થિતં ચ સ્થિતં ચ
સ્ત્રીણાં એતદ્ભૂષણં ચાયુધં ચ ॥ 2.3 ॥
ક્વચિત્સભ્રૂભંગૈઃ ક્વચિદપિ ચ લજ્જાપરિગતૈઃ
ક્વચિદ્ભૂરિત્રસ્તૈઃ ક્વચિદપિ ચ લીલાવિલલિતૈઃ ।
કુમારીણાં એતૈર્મદનસુભગૈર્નેત્રવલિતૈઃ
સ્ફુરન્નીલાબ્જાનાં પ્રકરપરિકીર્ણા ઇવ દિશઃ ॥ 2.4 ॥
વક્ત્રં ચંદ્રવિકાસિ પંકજપરીહાસક્ષમે લોચને
વર્ણઃ સ્વર્ણં અપાકરિષ્ણુરલિનીજિષ્ણુઃ કચાનાં ચયઃ ।
બક્ષોજાવિભકુંભવિભ્રમહરૌ ગુર્વી નિતંબસ્થલી
વાચાં હારિ ચ માર્દવં યુવતીષુ સ્વાભાવિકં મંડનમ્ ॥ 2.5 ॥
સ્મિતકિંચિન્મુગ્ધં સરલતરલો દૃષ્ટિવિભવઃ
પરિસ્પંદો વાચાં અભિનવવિલાસોક્તિસરસઃ ।
ગતાનાં આરંભઃ કિસલયિતલીલાપરિકરઃ
સ્પૃશંત્યાસ્તારુણ્યં કિં ઇવ ન હિ રમ્યં મૃગદૃશઃ ॥ 2.6 ॥
દ્રષ્ટવ્યેષુ કિં ઉત્તમં મૃગદૃશઃ પ્રેમપ્રસન્નં મુખં
ઘ્રાતવેષ્વપિ કિં તદ્આસ્યપવનઃ શ્રવ્યેષુ કિં તદ્વચઃ ।
કિં સ્વાદ્યેષુ તદ્ઓષ્ઠપલ્લવરસઃ સ્પૃશ્યેષુ કિં તદ્વપુર્ધ્યેયં
કિં નવયૌવને સહૃદયૈઃ સર્વત્ર તદ્વિભ્રમાઃ ॥ 2.7 ॥
એતાશ્ચલદ્વલયસંહતિમેખલોત્થઝંકાર
નૂપુરપરાજિતરાજહંસ્યઃ ।
કુર્વંતિ કસ્ય ન મનો વિવશં તરુણ્યો
વિત્રસ્તમુગ્ધહરિણીસદૃશૈઃ કટાક્ષૈઃ ॥ 2.8 ॥
કુંકુમપંકકલંકિતદેહા
ગૌરપયોધરકંપિતહારા ।
નૂપુરહંસરણત્પદ્મા
કં ન વશીકુરુતે ભુવિ રામા ॥ 2.9 ॥
નૂનં હિ તે કવિવરા વિપરીતવાચો
યે નિત્યં આહુરબલા ઇતિ કામિનીસ્તાઃ ।
યાભિર્વિલોલિતરતારકદૃષ્ટિપાતૈઃ
શક્રાદયોઽપિ વિજિતાસ્ત્વબલાઃ કથં તાઃ ॥ 2.10 ॥
નૂનં આજ્ઞાકરસ્તસ્યાઃ સુભ્રુવો મકરધ્વજઃ ।
યતસ્તન્નેત્રસંચારસૂચિતેષુ પ્રવર્તતે ॥ 2.11 ॥
કેશાઃ સંયમિનઃ શ્રુતેરપિ પરં પારં ગતે લોચને
અંતર્વક્ત્રં અપિ સ્વભાવશુચિભીઃ કીર્ણં દ્વિજાનાં ગણૈઃ ।
મુક્તાનાં સતતાધિવાસરુચિરૌ વક્ષોજકુંભાવિમાવિત્થં
તન્વિ વપુઃ પ્રશાંતં અપિ તેરાગં કરોત્યેવ નઃ ॥ 2.12 ॥
મુગ્ધે ધાનુષ્કતા કેયં અપૂર્વા ત્વયિ દૃશ્યતે ।
યયા વિધ્યસિ ચેતાંસિ ગુણૈરેવ ન સાયકૈઃ ॥ 2.13 ॥
સતિ પ્રદીપે સત્યગ્નૌ સત્સુ તારારવીંદુષુ ।
વિના મે મૃગશાવાક્ષ્યા તમોભૂતં ઇદં જગથ્ ॥ 2.14 ॥
ઉદ્વૃત્તઃ સ્તનભાર એષ તરલે નેત્રે ચલે ભ્રૂલતે
રાગાધિષ્ઠિતં ઓષ્ઠપલ્લવં ઇદં કુર્વંતુ નામ વ્યથામ્ ।
સૌભાગ્યાક્ષરમાલિકેવ લિખિતા પુષ્પાયુધેન સ્વયં
મધ્યસ્થાપિ કરોતિ તાપં અધિકં રૌમ્આવલિઃ કેન સા ॥ 2.15 ॥
મુખેન ચંદ્રકાંતેન મહાનીલૈઃ શિરોરુહૈઃ ।
કરાભ્યાં પદ્મરાગાભ્યાં રેજે રત્નમયીવ સા ॥ 2.16 ॥
ગુરુણા સ્તનભારેણ મુખચંદ્રેણ ભાસ્વતા ।
શનૈશ્ચરાભ્યાં પાદાભ્યાં રેજે ગ્રહમયીવ સા ॥ 2.17 ॥
તસ્યાઃ સ્તનૌ યદિ ઘનૌ જઘનં ચ હારિ
વક્ત્રં ચ ચારુ તવ ચિત્ત કિં આકુલત્વમ્ ।
પુણ્યં કુરુષ્વ યદિ તેષુ તવાસ્તિ વાંછા
પુણ્યૈર્વિના ન હિ ભવંતિ સમીહિતાર્થાઃ ॥ 2.18 ॥
ઇમે તારુણ્યશ્રીનવપરિમલાઃ પ્રૌઢસુરતપ્રતાપ
પ્રારંભાઃ સ્મરવિજયદાનપ્રતિભુવઃ ।
ચિરં ચેતશ્ચોરા અભિનવવિકારૈકગુરવો
વિલાસવ્યાપારાઃ કિં અપિ વિજયંતે મૃગદૃશામ્ ॥ 2.19 ॥
પ્રણયમધુરાઃ પ્રેમોદ્ગારા રસાશ્રયતાં ગતાઃ
ફણિતિમધુરા મુગ્ધપ્રાયાઃ પ્રકાશિતસમ્મદાઃ ।
પ્રકૃતિસુભગા વિસ્રંભાર્દ્રાઃ સ્મરોદયદાયિની
રહસિ કિં અપિ સ્વૈરાલાપા હરંતિ મૃગીદૃશામ્ ॥ 2.20 ॥
વિશ્રમ્ય વિશ્રમ્ય વનદ્રુમાણાં
છાયાસુ તન્વી વિચચાર કાચિત્ ।
સ્તનોત્તરીયેણ કરોદ્ધૃતેન
નિવારયંતી શશિનો મયૂખાન્ ॥ 2.21 ॥
અદર્શને દર્શનમાત્રકામા
દૃષ્ટ્વા પરિષ્વંગસુખૈકલોલા ।
આલિંગિતાયાં પુનરાયતાક્ષ્યામાશાસ્મહે
વિગ્રહયોરભેદમ્ ॥ 2.22 ॥
માલતી શિરસિ જૃંભણં મુખે
ચંદનં વપુષિ કુંકુમાવિલમ્ ।
વક્ષસિ પ્રિયતમા મદાલસા
સ્વર્ગ એષ પરિશિષ્ટ આગમઃ ॥ 2.23 ॥
પ્રાઙ્માં એતિ મનાગનાગતરસં જાતાભિલાષાં તતઃ
સવ્રીડં તદનુ શ્લથોદ્યમં અથ પ્રધ્વસ્તધૈર્યં પુનઃ ।
પ્રેમાર્દ્રં સ્પૃહણીયનિર્ભરરહઃ ક્રીડાપ્રગલ્ભં તતો
નિઃસંગાંગવિકર્ષણાધિકસુખરમ્યં કુલસ્ત્રીરતમ્ ॥ 2.24 ॥
ઉરસિ નિપતિતાનાં સ્રસ્તધમ્મિલ્લકાનાં
મુકુલિતનયનાનાં કિંચિદ્ઉન્મીલિતાનામ્ ।
ઉપરિ સુરતખેદસ્વિન્નગંડસ્થલાનામધર
મધુ વધૂનાં ભાગ્યવંતઃ પિબંતિ ॥ 2.25 ॥
આમીલિતનયનાનાં યઃ
સુરતરસોઽનુ સંવિદં ભાતિ ।
મિથુરૈર્મિથોઽવધારિતમવિતથમ્
ઇદં એવ કામનિર્બર્હણમ્ ॥ 2.26 ॥
ઇદં અનુચિતં અક્રમશ્ચ પુંસાં
યદિહ જરાસ્વપિ મન્મથા વિકારાઃ ।
તદપિ ચ ન કૃતં નિતંબિનીનાં
સ્તનપતનાવધિ જીવિતં રતં વા ॥ 2.27 ॥
રાજસ્તૃષ્ણાંબુરાશેર્ન હિ જગતિ ગતઃ કશ્ચિદેવાવસાનં
કો વાર્થોઽર્થૈઃ પ્રભૂતૈઃ સ્વવપુષિ ગલિતે યૌવને સાનુરાગે ।
ગચ્છામઃ સદ્મ યાવદ્વિકસિતનયનેંદીવરાલોકિનીનામાક્રમ્યાક્રમ્ય
રૂપં ઝટિતિ ન જરયા લુપ્યતે પ્રેયસીનામ્ ॥ 2.28 ॥
રાગસ્યાગારં એકં નરકશતમહાદુઃખસંપ્રાપ્તિહેતુર્મોહસ્યોત્પત્તિ
બીજં જલધરપટલં જ્ઞાનતારાધિપસ્ય ।
કંદર્પસ્યૈકમિત્રં પ્રકટિતવિવિધસ્પષ્ટદોષપ્રબંધં
લોકેઽસ્મિન્ન હ્યર્થવ્રજકુલભવનયૌવનાદન્યદસ્તિ ॥ 2.29 ॥
શૃંગારદ્રુમનીરદે પ્રસૃમરક્રીડારસસ્રોતસિ
પ્રદ્યુમ્નપ્રિયબાંધવે ચતુરવાઙ્મુક્તાફલોદન્વતિ ।
તન્વીનેત્રચકોરપાવનવિધૌ સૌભાગ્યલક્ષ્મીનિધૌ
ધન્યઃ કોઽપિ ન વિક્રિયાં કલયતિ પ્રાપ્તે નવે યૌવને ॥ 2.30 ॥
સંસારેઽસ્મિન્નસારે કુનૃપતિભવનદ્વારસેવાકલંકવ્યાસંગ
વ્યસ્તધૈર્યં કથં અમલધિયો માનસં સંવિદધ્યુઃ ।
યદ્યેતાઃ પ્રોદ્યદ્ઇંદુદ્યુતિનિચયભૃતો ન સ્યુરંભોજનેત્રાઃ
પ્રેંખત્કાંચીકલાપાઃ સ્તનભરવિનમન્મધ્યભાજસ્તરુણ્યઃ ॥ 2.31 ॥
સિદ્ધાધ્યાસિતકંદરે હરવૃષસ્કંધાવરુગ્ણદ્રુમે
ગંગાધૌતશિલાતલે હિમવતઃ સ્થાને સ્થિતે શ્રેયસિ ।
કઃ કુર્વીત શિરઃ પ્રણામમલિનં મ્લાનં મનસ્વી જનો
યદ્વિત્રસ્તકુરંગશાવનયના ન સ્યુઃ સ્મરાસ્ત્રં સ્ત્રિયઃ ॥ 2.32 ॥
સંસાર તવ પર્યંતપદવી ન દવીયસી ।
અંતરા દુસ્તરા ન સ્યુર્યદિ તે મદિરેક્ષણામ્ ॥ 2.33 ॥
દિશ વનહરિણીભ્યો વંશકાંડચ્છવીનાં
કવલં ઉપલકોટિચ્છિન્નમૂલં કુશાનામ્ ।
શકયુવતિકપોલાપાંડુતાંબૂલવલ્લીદલમ્
અરુણનખાગ્રૈઃ પાટિતં વા વધૂભ્યઃ ॥ 2.34 ॥
અસારાઃ સર્વે તે વિરતિવિરસાઃ પાપવિષયા
જુગુપ્સ્યંતાં યદ્વા નનુ સકલદોષાસ્પદં ઇતિ ।
તથાપ્યેતદ્ભૂમૌ નહિ પરહિતાત્પુણ્યં અધિકં
ન ચાસ્મિન્સંસારે કુવલયદૃશો રમ્યં અપરમ્ ॥ 2.35 ॥
એતત્કામફલો લોકે યદ્દ્વયોરેકચિત્તતા ।
અન્યચિત્તકૃતે કામે શવયોરિવ સંગમઃ ॥ 2.351 ॥
માત્સર્યં ઉત્સાર્ય વિચાર્ય કાર્યમાર્યાઃ
સમર્યાદં ઇદં વદંતુ ।
સેવ્યા નિતંબાઃ કિં ઉ ભૂધરાણામત
સ્મરસ્મેરવિલાસિનીનામ્ ॥ 2.36 ॥
સંસારે સ્વપ્નસારે પરિણતિતરલે દ્વે ગતી પંડિતાનાં
તત્ત્વજ્ઞાનામૃતાંભઃપ્લવલલિતધિયાં યાતુ કાલઃ કથંચિત્ ।
નો ચેન્મુગ્ધાંગનાનાં સ્તનજઘનઘનાભોગસંભોગિનીનાં
સ્થૂલોપસ્થસ્થલીષુ સ્થગિતકરતલસ્પર્શલીલોદ્યમાનામ્ ॥ 2.37 ॥
આવાસઃ ક્રિયતાં ગંગે પાપહારિણિ વારિણિ ।
સ્તનદ્વયે તરુણ્યા વા મનોહારિણિ હારિણિ ॥ 2.38 ॥
કિં ઇહ બહુભિરુક્તૈર્યુક્તિશૂન્યૈઃ પ્રલાપૈર્દ્વયમ્
ઇહ પુરુષાણાં સર્વદા સેવનીયમ્ ।
અભિનવમદલીલાલાલસં સુંદરીણાં
સ્તનભરપરિખિન્નં યૌવનં વા વનં વા ॥ 2.39 ॥
સત્યં જના વચ્મિ ન પક્ષપાતાલ્
લોકેષુ સપ્તસ્વપિ તથ્યં એતત્ ।
નાન્યન્મનોહારિ નિતંબિનીભ્યો
દુઃખૈકહેતુર્ન ચ કશ્ચિદન્યઃ ॥ 2.40 ॥
કાંતેત્યુત્પલલોચનેતિ વિપુલશ્રોણીભરેત્યુન્નમત્પીનોત્તુંગ
પયોધરેતિ સમુખાંભોજેતિ સુભ્રૂરિતિ ।
દૃષ્ટ્વા માદ્યતિ મોદતેઽભિરમતે પ્રસ્તૌતિ વિદ્વાનપિ
પ્રત્યક્ષાશુચિભસ્ત્રિકાં સ્ત્રિયં અહો મોહસ્ય દુશ્ચેષ્ટિતમ્ ॥ 2.41 ॥
સ્મૃતા ભવતિ તાપાય દૃષ્ટા ચોન્માદકારિણી ।
સ્પૃષ્ટા ભવતિ મોહાય સા નામ દયિતા કથમ્ ॥ 2.42 ॥
તાવદેવામૃતમયી યાવલ્લોચનગોચરા ।
ચક્ષુષ્પથાદતીતા તુ વિષાદપ્યતિરિચ્યતે ॥ 2.43 ॥
નામૃતં ન વિષં કિંચિદેતાં મુક્ત્વા નિતંબિનીમ્ ।
સૈવામૃતલતા રક્તા વિરક્તા વિષવલ્લરી ॥ 2.44 ॥
આવર્તઃ સંશયાનાં અવિનયભુવનં પટ્ટણં સાહસાનાં
દોષાણાં સન્નિધાનં કપટશતમયં ક્ષેત્રં અપ્રત્યયાનામ્ ।
સ્વર્ગદ્વારસ્ય વિઘ્નો નરકપુરમુખ સર્વમાયાકરંડં
સ્ત્રીયંત્રં કેન સૃષ્ટં વિષં અમૃતમયં પ્રાણિલોકસ્ય પાશઃ ॥ 2.45 ॥
નો સત્યેન મૃગાંક એષ વદનીભૂતો ન ચેંદીવરદ્વંદ્વં
લોચનતાં ગત ન કનકૈરપ્યંગયષ્ટિઃ કૃતા ।
કિંત્વેવં કવિભિઃ પ્રતારિતમનાસ્તત્ત્વં વિજાનન્નપિ
ત્વઙ્માંસાસ્થિમયં વપુર્મૃગદૃશાં મંદો જનઃ સેવતે ॥ 2.46 ॥
લીલાવતીનાં સહજા વિલાસાસ્ત
એવ મૂઢસ્ય હૃદિ સ્ફુરંતિ ।
રાગો નલિન્યા હિ નિસર્ગસિદ્ધસ્તત્ર
ભ્રમ્ત્યેવ વૃથા ષડ્અંઘ્રિઃ ॥ 2.47 ॥
સંમોહયંતિ મદયંતિ વિડંબયંતિ
નિર્ભર્ત્સ્યંતિ રમયંતિ વિષાદયંતિ ।
એતાઃ પ્રવિશ્ય સદયં હૃદયં નરાણાં
કિં નામ વામનયના ન સમાચરંતિ ॥ 2.471 ॥
યદેતત્પૂર્ણેંદુદ્યુતિહરં ઉદારાકૃતિ પરં
મુખાબ્જં તન્વંગ્યાઃ કિલ વસતિ યત્રાધરમધુ ।
ઇદં તત્કિં પાકદ્રુમફલં ઇદાનીં અતિરસવ્યતીતેઽસ્મિન્
કાલે વિષં ઇવ ભવિષ્ય્ત્યસુખદમ્ ॥ 2.48 ॥
ઉન્મીલત્ત્રિવલીતરંગનિલયા પ્રોત્તુંગપીનસ્તનદ્વંદ્વેનોદ્ગત
ચક્રવાકયુગલા વક્ત્રાંબુજોદ્ભાસિની ।
કાંતાકારધરા નદીયં અભિતઃ ક્રૂરાત્ર નાપેક્ષતે
સંસારાર્ણવમજ્જનં યદિ તદા દૂરેણ સંત્યજ્યતામ્ ॥ 2.49 ॥
જલ્પંતિ સાર્ધં અન્યેન પશ્યંત્યન્યં સવિભ્રમાઃ ।
હૃદ્ગતં ચિંતયંત્યન્યં પ્રિયઃ કો નામ યોષિતામ્ ॥ 2.50 ॥
મધુ તિષ્ઠતિ વાચિ યોષિતાં હૃદિ હાલાહલં એવ કેવલમ્ ।
અતએવ નિપીયતેઽધરો હૃદયં મુષ્ટિભિરેવ તાડ્યતે ॥ 2.51 ॥
અપસર સખે દૂરાદસ્માત્કટાક્ષવિષાનલાત્
પ્રકૃતિવિષમાદ્યોષિત્સર્પાદ્વિલાસફણાભૃતઃ ।
ઇતરફણિના દષ્ટઃ શક્યશ્ચિકિત્સિતું ઔષધૈશ્ચતુર્
વનિતાભોગિગ્રસ્તં હિ મંત્રિણઃ ॥ 2.52 ॥
વિસ્તારિતં મકરકેતનધીવરેણ
સ્ત્રીસંજ્ઞિતં બડિશં અત્ર ભવાંબુરાશૌ ।
યેનાચિરાત્તદ્અધરામિષલોલમર્ત્ય
મત્સ્યાન્વિકૃષ્ય વિપચત્યનુરાગવહ્નૌ ॥ 2.53 ॥
કામિનીકાયકાંતારે કુચપર્વતદુર્ગમે ।
મા સંચર મનઃ પાંથ તત્રાસ્તે સ્મરતસ્કરઃ ॥ 2.54 ॥
વ્યાદીર્ઘેણ ચલેન વક્ત્રગતિના તેજસ્વિના ભોગિના
નીલાબ્જદ્યુતિનાહિના પરં અહં દૃષ્ટો ન તચ્ચક્ષુષા ।
દૃષ્ટે સંતિ ચિકિત્સકા દિશિ દિશિ પ્રાયેણ દર્માર્થિનો
મુગ્ધાક્ષ્ક્ષણવીક્ષિતસ્ય ન હિ મે વૈદ્યો ન ચાપ્યૌષધમ્ ॥ 2.55 ॥
ઇહ હિ મધુરગીતં નૃત્યં એતદ્રસોઽયં
સ્ફુરતિ પરિમલોઽસૌ સ્પર્શ એષ સ્તનાનામ્ ।
ઇતિ હતપરમાર્થૈરિંદ્રિયૈર્ભ્રામ્યમાણઃ
સ્વહિતકરણધૂર્તૈઃ પંચભિર્વંચિતોઽસ્મિ ॥ 2.56 ॥
ન ગમ્યો મંત્રાણાં ન ચ ભવતિ ભૈષજ્યવિષયો
ન ચાપિ પ્રધ્વંસં વ્રજતિ વિવિધૈઃ શાંતિકશતૈઃ ।
ભ્રમાવેશાદંગે કં અપિ વિદધદ્ભંગં અસકૃત્
સ્મરાપસ્મારોઽયં ભ્રમયતિ દૃશં ઘૂર્ણયતિ ચ ॥ 2.57 ॥
જાત્ય્અંધાય ચ દુર્મુખાય ચ જરાજીર્ણા ખિલાંગાય ચ
ગ્રામીણાય ચ દુષ્કુલાય ચ ગલત્કુષ્ઠાભિભૂતાય ચ ।
યચ્છંતીષુ મનોહરં નિજવપુલક્ષ્મીલવશ્રદ્ધયા
પણ્યસ્ત્રીષુ વિવેકકલ્પલતિકાશસ્ત્રીષુ રાજ્યેત કઃ ॥ 2.58 ॥
વેશ્યાસૌ મદનજ્વાલા
રૂપેઽંધનવિવર્ધિતા ।
કામિભિર્યત્ર હૂયંતે
યૌવનાનિ ધનાનિ ચ ॥ 2.59 ॥
કશ્ચુંબતિ કુલપુરુષો વેશ્યાધરપલ્લવં મનોજ્ઞં અપિ ।
ચારભટચોરચેટકનટવિટનિષ્ઠીવનશરાવમ્ ॥ 2.60 ॥
ધન્યાસ્ત એવ ધવલાયતલોચનાનાં
તારુણ્યદર્પઘનપીનપયોધરાણામ્ ।
ક્ષામોદરોપરિ લસત્ત્રિવલીલતાનાં
દૃષ્ટ્વાકૃતિં વિકૃતિં એતિ મનો ન યેષામ્ ॥ 2.61 ॥
બાલે લીલામુકુલિતં અમી મંથરા દૃષ્ટિપાતાઃ
કિં ક્ષિપ્યંતે વિરમવિરમ વ્યર્થ એષ શ્રમસ્તે ।
સંપ્રત્યન્યે વયં ઉપરતં બાલ્યં આસ્થા વનાંતે
ક્ષીણો મોહસ્તૃણં ઇવ જગજ્જાલં આલોકયામઃ ॥ 2.62 ॥
ઇયં બાલા માં પ્રત્યનવરતં ઇંદીવરદલપ્રભા
ચીરં ચક્ષુઃ ક્ષિપતિ કિં અભિપ્રેતં અનયા ।
ગતો મોહોઽસ્માકં સ્મરશબરબાણવ્યતિકરજ્વર
જ્વાલા શાંતા તદપિ ન વરાકી વિરમતિ ॥ 2.63 ॥
કિં કંદર્પ કરં કદર્થયસિ રે કોદંડટંકારિતં
રે રે કોકિલ કૌમ્અલં કલરવં કિં વા વૃથા જલ્પસિ ।
મુગ્ધે સ્નિગ્ધવિદગ્ધચારુમધુરૈર્લોલૈઃ કટાક્ષૈરલં
ચેતશ્ચુંબિતચંદ્રચૂડચરણધ્યાનામૃતં વર્તતે ॥ 2.64 ॥
વિરહેઽપિ સંગમઃ ખલુ
પરસ્પરં સંગતં મનો યેષામ્ ।
હૃદયં અપિ વિઘટ્ટિતં ચેત્
સંગી વિરહં વિશેષયતિ ॥ 2.65 ॥
કિં ગતેન યદિ સા ન જીવતિ
પ્રાણિતિ પ્રિયતમા તથાપિ કિમ્ ।
ઇત્યુદીક્ષ્ય નવમેઘમાલિકાં
ન પ્રયાતિ પથિકઃ સ્વમંદિરમ્ ॥ 2.66 ॥
વિરમત બુધા યોષિત્સંગાત્સુખાત્ક્ષણભંગુરાત્
કુરુત કરુણામૈત્રીપ્રજ્ઞાવધૂજનસંગમમ્ ।
ન ખલુ નરકે હારાક્રાંતં ઘનસ્તનમંડલં
શરણં અથવા શ્રોણીબિંબં રણન્મણિમેખલમ્ ॥ 2.67 ॥
યદા યોગાભ્યાસવ્યસનકૃશયોરાત્મમનસોરવિચ્છિન્ના
મૈત્રી સ્ફુરતિ કૃતિનસ્તસ્ય કિં ઉ તૈઃ ।
પ્રિયાણાં આલાપૈરધરમધુભિર્વક્ત્રવિધુભિઃ
સનિશ્વાસામોદૈઃ સકુચકલશાશ્લેષસુરતૈઃ ॥ 2.68 ॥
યદાસીદજ્ઞાનં સ્મરતિમિરસંચારજનિતં
તદા દૃષ્ટનારીમયં ઇદં અશેષં જગદિતિ ।
ઇદાનીં અસ્માકં પટુતરવિવેકાંજનજુષાં
સમીભૂતા દૃષ્ટિસ્ત્રિભુવનં અપિ બ્રહ્મ મનુતે ॥ 2.69 ॥
તાવદેવ કૃતિનાં અપિ સ્ફુરત્યેષ
નિર્મલવિવેકદીપકઃ ।
યાવદેવ ન કુરંગચક્ષુષાં
તાડ્યતે ચટુલલોચનાંચલૈઃ ॥ 2.70 ॥
વચસિ ભવતિ સંગત્યાગં ઉદ્દિશ્ય વાર્તા
શ્રુતિમુખરમુખાનાં કેવલં પંડિતાનામ્ ।
જઘનં અરુણરત્નગ્રંથિકાંચીકલાપં
કુવલયનયનાનાં કો વિહાતું સમર્થઃ ॥ 2.71 ॥
સ્વપરપ્રતારકોઽસૌ
નિંદતિ યોઽલીકપંડિતો યુવતીઃ ।
યસ્માત્તપસોઽપિ ફલં
સ્વર્ગઃ સ્વર્ગેઽપિ ચાપ્સરસઃ ॥ 2.72 ॥
મત્તેભકુંભદલને ભુવિ સંતિ ધીરાઃ
કેચિત્પ્રચંડમૃગરાજવધેઽપિ દક્ષાઃ ।
કિંતુ બ્રવીમિ બલિનાં પુરતઃ પ્રસહ્ય
કંદર્પદર્પદલને વિરલા મનુષ્યાઃ ॥ 2.73 ॥
સન્માર્ગે તાવદાસ્તે પ્રભવતિ ચ નરસ્તાવદેવેંદ્રિયાણાં
લજ્જાં તાવદ્વિધત્તે વિનયં અપિ સમાલંબતે તાવદેવ ।
ભ્રૂચાપાકૃષ્ટમુક્તાઃ શ્રવણપથગતા નીલપક્ષ્માણ એતે
યાવલ્લીલાવતીનાં હૃદિ ન ધૃતિમુષો દૃષ્ટિબાણાઃ પતંતિ ॥ 2.74 ॥
ઉન્મત્તપ્રેમસંરંભાદ્
આરભંતે યદ્અંગનાઃ ।
તત્ર પ્રત્યૂહં આધાતું
બ્રહ્માપિ ખલુ કાતરઃ ॥ 2.75 ॥
તાવન્મહત્ત્વં પાંડિત્યં
કુલીનત્વં વિવેકિતા ।
યાવજ્જ્વલતિ નાંગેષુ
હતઃ પંચેષુપાવકઃ ॥ 2.76 ॥
શાસ્ત્રજ્ઞોઽપિ પ્રગુણિતનયોઽત્યાંતબાધાપિ બાઢં
સંસારેઽસ્મિન્ભવતિ વિરલો ભાજનં સદ્ગતીનામ્ ।
યેનૈતસ્મિન્નિરયનગરદ્વારં ઉદ્ઘાટયંતી
વામાક્ષીણાં ભવતિ કુટિલા ભ્રૂલતા કુંચિકેવ ॥ 2.77 ॥
કૃશઃ કાણઃ ખંજઃ શ્રવણરહિતઃ પુચ્છવિકલો
વ્રણી પૂયક્લિન્નઃ કૃમિકુલશતૈરાવૃતતનુઃ ।
ક્ષુધા ક્ષામો જીર્ણઃ પિઠરકકપાલાર્પિતગલઃ
શુનીં અન્વેતિ શ્વા હતં અપિ ચ હંત્યેવ મદનઃ ॥ 2.78 ॥
સ્ત્રીમુદ્રાં કુસુમાયુધસ્ય જયિનીં સર્વાર્થસંપત્કરીં
યે મૂઢાઃ પ્રવિહાય યાંતિ કુધિયો મિથ્યાફલાન્વેષિણઃ ।
તે તેનૈવ નિહત્ય નિર્દયતરં નગ્નીકૃતા મુંડિતાઃ
કેચિત્પંચશિખીકૃતાશ્ચ જટિલાઃ કાપાલિકાશ્ચાપરે ॥ 2.79 ॥
વિશ્વામિત્રપરાશરપ્રભૃતયો વાતાંબુપર્ણાશનાસ્તેઽપિ
સ્ત્રીમુખપંકજં સુલલિતં દૃષ્ટ્વૈવ મોહં ગતાઃ ।
શાલ્યન્નં સઘૃતં પયોદધિયુતં યે ભુંજતે માનવાસ્તેષામ્
ઇંદ્રિયનિગ્રહો યદિ ભવેદ્વિંધ્યઃ પ્લવેત્સાગરે ॥ 2.80 ॥
પરિમલભૃતો વાતાઃ શાખા નવાંકુરકોટયો
મધુરવિધુરોત્કંઠાભાજઃ પ્રિયા પિકપક્ષિણામ્ ।
વિરલવિરસસ્વેદોદ્ગારા વધૂવદનેંદવઃ
પ્રસરતિ મધૌ ધાત્ર્યાં જાતો ન કસ્ય ગુણોદયઃ ॥ 2.81 ॥
મધુરયં મધુરૈરપિ કોકિલા
કલરવૈર્મલયસ્ય ચ વાયુભિઃ ।
વિરહિણઃ પ્રહિણસ્તિ શરીરિણો
વિપદિ હંત સુધાપિ વિષાયતે ॥ 2.82 ॥
આવાસઃ કિલકિંચિતસ્ય દયિતાપાર્શ્વે વિલાસાલસાઃ
કર્ણે કોકિલકામિનીકલરવઃ સ્મેરો લતામંડપઃ ।
ગોષ્ઠી સત્કવિભિઃ સમં કતિપયૈર્મુગ્ધાઃ સુધાંશોઃ કરાઃ
કેષાંચિત્સુખયંતિ ચાત્ર હૃદયં ચૈત્રે વિચિત્રાઃ ક્ષપાઃ ॥ 2.83 ॥
પાંથ સ્ત્રીવિરહાનલાહુતિકલાં આતન્વતી મંજરીમાકંદેષુ
પિકાંગનાભિરધુના સોત્કંઠં આલોક્યતે ।
અપ્યેતે નવપાટલાપરિમલપ્રાગ્ભારપાટચ્ચરા
વાંતિક્લાંતિવિતાનતાનવકૃતઃ શ્રીખંડશૈલાનિલાઃ ॥ 2.84 ॥
પ્રથિતઃ પ્રણયવતીનાં
તાવત્પદં આતનોતુ હૃદિ માનઃ ।
ભવતિ ન યાવચ્ચંદનતરુ
સુરભિર્મલયપવમાનઃ ॥ 2.85 ॥
સહકારકુસુમકેસરનિકર
ભરામોદમૂર્ચ્છિતદિગ્અંતે ।
મધુરમધુરવિધુરમધુપે
મધૌ ભવેત્કસ્ય નોત્કંઠા ॥ 2.86 ॥
અચ્છાચ્છચંદનરસાર્દ્રતરા મૃગાક્ષ્યો
ધારાગૃહાણિ કુસુમાનિ ચ કૌમ્ઉદી ચ ।
મંદો મરુત્સુમનસઃ શુચિ હર્મ્યપૃષ્ઠં
ગ્રીષ્મે મદં ચ મદનં ચ વિવર્ધયંતિ ॥ 2.87 ॥
સ્રજો હૃદ્યામોદા વ્યજનપવનશ્ચંદ્રકિરણાઃ
પરાગઃ કાસારો મલયજરજઃ શીધુ વિશદમ્ ।
શુચિઃ સૌધોત્સંગઃ પ્રતનુ વસનં પંકજદૃશો
નિદાઘર્તાવેતદ્વિલસતિ લભંતે સુકૃતિનઃ ॥ 2.88 ॥
સુધાશુભ્રં ધામ સ્ફુરદ્અમલરશ્મિઃ શશધરઃ
પ્રિયાવક્ત્રાંભોજં મલયજરજશ્ચાતિસુરભિઃ ।
સ્રજો હૃદ્યામોદાસ્તદિદં અખિલં રાગિણિ જને
કરોત્યંતઃ ક્ષોભં ન તુ વિષયસંસર્ગવિમુખે ॥ 2.89 ॥
તરુણીવેષોદ્દીપિતકામા
વિકસજ્જાતીપુષ્પસુગંધિઃ ।
ઉન્નતપીનપયોધરભારા
પ્રાવૃટ્તનુતે કસ્ય ન હર્ષમ્ ॥ 2.90 ॥
વિયદ્ઉપચિતમેઘં ભૂમયઃ કંદલિન્યો
નવકુટજકદંબામોદિનો ગંધવાહાઃ ।
શિખિકુલકલકેકારાવરમ્યા વનાંતાઃ
સુખિનં અસુખિનં વા સર્વં ઉત્કંઠયંતિ ॥ 2.91 ॥
ઉપરિ ઘનં ઘનપટલં
તિર્યગ્ગિરયોઽપિ નર્તિતમયૂરાઃ ।
ક્ષિતિરપિ કંદલધવલા
દૃષ્ટિં પથિકઃ ક્વ પાતયતિ ॥ 2.92 ॥
ઇતો વિદ્યુદ્વલ્લીવિલસિતં ઇતઃ કેતકિતરોઃ
સ્ફુરન્ગંધઃ પ્રોદ્યજ્જલદનિનદસ્ફૂર્જિતં ઇતઃ ।
ઇતઃ કેકિક્રીડાકલકલરવઃ પક્ષ્મલદૃશાં
કથં યાસ્યંત્યેતે વિરહદિવસાઃ સંભૃતરસાઃ ॥ 2.93 ॥
અસૂચિસંચારે તમસિ નભસિ પ્રૌઢજલદધ્વનિ
પ્રાજ્ઞંમન્યે પતતિ પૃષતાનાં ચ નિચયે ।
ઇદં સૌદામિન્યાઃ કનકકમનીયં વિલસિતં
મુદં ચ મ્લાનિં ચ પ્રથયતિ પથિ સ્વૈરસુદૃશામ્ ॥ 2.94 ॥
આસારેણ ન હર્મ્યતઃ પ્રિયતમૈર્યાતું બહિઃ શક્યતે
શીતોત્કંપનિમિત્તં આયતદૃશા ગાઢં સમાલિંગ્યતે ।
જાતાઃ શીકરશીતલાશ્ચ મરુતોરત્યંતખેદચ્છિદો
ધન્યાનાં બત દુર્દિનં સુદિનતાં યાતિ પ્રિયાસંગમે ॥ 2.95 ॥
અર્ધં સુપ્ત્વા નિશાયાઃ સરભસસુરતાયાસસન્નશ્લથાંગપ્રોદ્ભૂતાસહ્ય
તૃષ્ણો મધુમદનિરતો હર્મ્યપૃષ્ઠે વિવિક્તે ।
સંભોગક્લાંતકાંતાશિથિલભુજલતાવર્જિતં કર્કરીતો
જ્યોત્સ્નાભિન્નાચ્છધારં પિબતિ ન સલિલં શારદં મંદપુણ્યઃ ॥ 2.96 ॥
હેમંતે દધિદુગ્ધસર્પિરશના માંજિષ્ઠવાસોભૃતઃ
કાશ્મીરદ્રવસાંદ્રદિગ્ધવપુષશ્છિન્ના વિચિત્રૈ રતૈઃ ।
વૃત્તોરુસ્તનકામિનોજનકૃતાશ્લેષા ગૃહાભ્યંતરે
તાંબૂલીદલપૂગપૂરિતમુખા ધન્યાઃ સુખં શેરતે ॥ 2.97 ॥
પ્રદુયત્પ્રૌઢપ્રિયંગુદ્યુતિભૃતિ વિકસત્કુંદમાદ્યદ્દ્વિરેફે
કાલે પ્રાલેયવાતપ્રચલવિલસિતોદારમંદારધામ્નિ ।
યેષાં નો કંઠલગ્ના ક્ષણં અપિ તુહિનક્ષોદદક્ષા મૃગાક્ષી
તેસાં આયામયામા યમસદનસમા યામિની યાતિ યૂનામ્ ॥ 2.98 ॥
ચુંબંતો ગંડભિત્તીરલકવતિ મુખે સીત્કૃતાન્યાદધાના
વક્ષઃસૂત્કંચુકેષુ સ્તનભરપુલકોદ્ભેદં આપાદયંતઃ ।
ઊરૂનાકંપયંતઃ પૃથુજઘનતટાત્સ્રંસયંતોઽંશુકાનિ
વ્યક્તં કાંતાજનાનાં વિટચરિતભૃતઃ શૈશિરા વાંતિ વાતાઃ ॥ 2.99 ॥
કેશાનાકુલયંદૃશો મુકુલયન્વાસો બલાદાક્ષિપન્નાતન્વન્
પુલકોદ્ગમં પ્રકટયન્નાવેગકંપં શનૈઃ ।
બારં બારં ઉદારસીત્કૃતકૃતો દંતચ્છદાન્પીડયન્
પ્રાયઃ શૈશિર એષ સંપ્રતિ મરુત્કાંતાસુ કાંતાયતે ॥ 2.100 ॥
યદ્યસ્ય નાસ્તિ રુચિરં તસ્મિંસ્તસ્ય સ્પૃહા મનોજ્ઞેઽપિ ।
રમણીયેઽપિ સુધાંશૌ ન મનઃકામઃ સરોજિન્યાઃ ॥ 2.101 ॥
વૈરાગ્યે સંચરત્યેકો નીતૌ ભ્રમતિ ચાપરઃ ।
શૃંગારે રમતે કશ્ચિદ્ભુવિ ભેદાઃ પરસ્પરમ્ ॥ 2.102 ॥
