Back

પતંજલિ યોગ સૂત્રાણિ - 4 (કૈવલ્ય પાદઃ)

અથ કૈવલ્યપાદઃ |

જન્મૌષધિમંત્રતપસ્સમાધિજાઃ સિદ્ધયઃ ||1||

જાત્યંતરપરિણામઃ પ્રકૃત્યાપૂરાત્ ||2||

નિમિત્તમપ્રયોજકં પ્રકૃતીનાંવરણભેદસ્તુ તતઃ ક્ષેત્રિકવત્ ||3||

નિર્માણચિત્તાન્યસ્મિતામાત્રાત્ ||4||

પ્રવૃત્તિભેદે પ્રયોજકં ચિત્તમેકમનેકેષામ્ ||5||

તત્ર ધ્યાનજમનાશયમ્ ||6||

કર્માશુક્લાકૃષ્ણં યોગિનઃ ત્રિવિધમિતરેષામ્ ||7||

તતઃ તદ્વિપાકાનુગ્ણાનામેવાભિવ્યક્તિઃ વાસનાનામ્ ||8||

જાતિ દેશ કાલ વ્યવહિતાનામપ્યાંતર્યાં સ્મૃતિસંસ્કારયોઃ એકરૂપત્વાત્ ||9||

તાસામનાદિત્વં ચાશિષો નિત્યત્વાત્ ||10||

હેતુફલાશ્રયાલંબનૈઃસંગૃહીતત્વાતેષામભાવેતદભાવઃ ||11||

અતીતાનાગતં સ્વરૂપતોઽસ્ત્યધ્વભેદાદ્ધર્માણામ્ ||12||

તે વ્યક્તસૂક્ષ્માઃ ગુણાત્માનઃ ||13||

પરિણામૈકત્વાત્ વસ્તુતત્ત્વમ્ ||14||

વસ્તુસામ્યે ચિત્તભેદાત્તયોર્વિભક્તઃ પંથાઃ ||15||

ન ચૈકચિત્તતંત્રં ચેદ્વસ્તુ તદપ્રમાણકં તદા કિં સ્યાત્ ||16||

તદુપરાગાપેક્ષિત્વાત્ ચિત્તસ્ય વસ્તુજ્ઞાતાજ્ઞાતં ||17||

સદાજ્ઞાતાઃ ચિત્તવ્ર્ત્તયઃ તત્પ્રભોઃ પુરુષસ્યાપરિણામિત્વાત્ ||18||

ન તત્સ્વાભાસં દૃશ્યત્વાત્ ||19||

એક સમયે ચોભયાનવધારણમ્ ||20||

ચિત્તાંતર દૃશ્યે બુદ્ધિબુદ્ધેઃ અતિપ્રસંગઃ સ્મૃતિસંકરશ્ચ ||21||

ચિતેરપ્રતિસંક્રમાયાઃ તદાકારાપત્તૌ સ્વબુદ્ધિ સંવેદનમ્ ||22||

દ્રષ્ટૃદૃશ્યોપરક્તં ચિત્તં સર્વાર્થમ્ ||23||

તદસંખ્યેય વાસનાભિઃ ચિત્રમપિ પરાર્થમ્ સંહત્યકારિત્વાત્ ||24||

વિશેષદર્શિનઃ આત્મભાવભાવનાનિવૃત્તિઃ ||25||

તદા વિવેકનિમ્નં કૈવલ્યપ્રાગ્ભારં ચિત્તમ્ ||26||

તચ્છિદ્રેષુ પ્રત્યયાંતરાણિ સંસ્કારેભ્યઃ ||27||

હાનમેષાં ક્લેશવદુક્તમ્ ||28||

પ્રસંખ્યાનેઽપ્યકુસીદસ્ય સર્વથા વિવેકખ્યાતેઃ ધર્મમેઘસ્સમાધિઃ ||29||

તતઃ ક્લેશકર્મનિવૃત્તિઃ ||30||

તદા સર્વાવરણમલાપેતસ્ય જ્ઞાનસ્યાનંત્યાત્ જ્ઞેયમલ્પમ્ ||31||

તતઃ કૃતાર્થાનં પરિણામક્રમસમાપ્તિર્ગુણાનામ્ ||32||

ક્ષણપ્રતિયોગી પરિણામાપરાંત નિર્ગ્રાહ્યઃ ક્રમઃ ||33||

પુરુષાર્થશૂન્યાનાં ગુણાનાંપ્રતિપ્રસવઃ કૈવલ્યં સ્વરૂપપ્રતિષ્ઠા વા ચિતિશક્તિરિતિ ||34||

ઇતિ પાતંજલયોગદર્શને કૈવલ્યપાદો નામ ચતુર્થઃ પાદઃ |

PDF, Full Site (with more options)