દેવી મહાત્મ્યમ્ દુર્ગા સપ્તશતિ પન્ચમોઽધ્યાયઃ
દેવ્યા દૂત સંવાદો નામ પંચમો ધ્યાયઃ ||
અસ્ય શ્રી ઉત્તરચરિત્રસ્ય રુદ્ર ઋષિઃ | શ્રી મહાસરસ્વતી દેવતા | અનુષ્ટુપ્છંધઃ |ભીમા શક્તિઃ | ભ્રામરી બીજં | સૂર્યસ્તત્વં | સામવેદઃ | સ્વરૂપં | શ્રી મહાસરસ્વતિપ્રીત્યર્થે | ઉત્તરચરિત્રપાઠે વિનિયોગઃ ||
ધ્યાનં
ઘંટાશૂલહલાનિ શંખ મુસલે ચક્રં ધનુઃ સાયકં
હસ્તાબ્જૈર્ધદતીં ઘ્નાંતવિલસચ્છીતાંશુતુલ્યપ્રભાં
ગૌરી દેહ સમુદ્ભવાં ત્રિજગતાં આધારભૂતાં મહા
પૂર્વામત્ર સરસ્વતી મનુભજે શુંભાદિદૈત્યાર્દિનીં||
||ઋષિરુવાચ|| || 1 ||
પુરા શુંભનિશુંભાભ્યામસુરાભ્યાં શચીપતેઃ
ત્રૈલોક્યં યજ્ઞ્ય ભાગાશ્ચ હૃતા મદબલાશ્રયાત્ ||2||
તાવેવ સૂર્યતામ્ તદ્વદધિકારં તથૈંદવં
કઉબેરમથ યામ્યં ચક્રાંતે વરુણસ્ય ચ
તાવેવ પવનર્દ્ધિઽં ચ ચક્રતુર્વહ્નિ કર્મચ
તતો દેવા વિનિર્ધૂતા ભ્રષ્ટરાજ્યાઃ પરાજિતાઃ ||3||
હૃતાધિકારાસ્ત્રિદશાસ્તાભ્યાં સર્વે નિરાકૃતા|
મહાસુરાભ્યાં તાં દેવીં સંસ્મરંત્યપરાજિતાં ||4||
તયાસ્માકં વરો દત્તો યધાપત્સુ સ્મૃતાખિલાઃ|
ભવતાં નાશયિષ્યામિ તત્ક્ષણાત્પરમાપદઃ ||5||
ઇતિકૃત્વા મતિં દેવા હિમવંતં નગેશ્વરં|
જગ્મુસ્તત્ર તતો દેવીં વિષ્ણુમાયાં પ્રતુષ્ટુવુઃ ||6||
દેવા ઊચુઃ
નમો દેવ્યૈ મહાદેવ્યૈ શિવાયૈ સતતં નમઃ|
નમઃ પ્રકૃત્યૈ ભદ્રાયૈ નિયતાઃ પ્રણતાઃ સ્મતાં ||6||
રઉદ્રાય નમો નિત્યાયૈ ગઉર્યૈ ધાત્ર્યૈ નમો નમઃ
જ્યોત્સ્નાયૈ ચેંદુરૂપિણ્યૈ સુખાયૈ સતતં નમઃ ||8||
કળ્યાણ્યૈ પ્રણતા વૃદ્ધ્યૈ સિદ્ધ્યૈ કુર્મો નમો નમઃ|
નૈરૃત્યૈ ભૂભૃતાં લક્ષ્મૈ શર્વાણ્યૈ તે નમો નમઃ ||9||
દુર્ગાયૈ દુર્ગપારાયૈ સારાયૈ સર્વકારિણ્યૈ
ખ્યાત્યૈ તથૈવ કૃષ્ણાયૈ ધૂમ્રાયૈ સતતં નમઃ ||10||
અતિસૌમ્યતિરઉદ્રાયૈ નતાસ્તસ્યૈ નમો નમઃ
નમો જગત્પ્રતિષ્ઠાયૈ દેવ્યૈ કૃત્યૈ નમો નમઃ ||11||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ વિષ્ણુમાયેતિ શબ્ધિતા|
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||12
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ ચેતનેત્યભિધીયતે|
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||13||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ બુદ્ધિરૂપેણ સંસ્થિતા|
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||14||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ નિદ્રારૂપેણ સંસ્થિતા|
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||15||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ ક્ષુધારૂપેણ સંસ્થિતા
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||16||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ છાયારૂપેણ સંસ્થિતા
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||17||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ શક્તિરૂપેણ સંસ્થિતા
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||18||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ તૃષ્ણારૂપેણ સંસ્થિતા
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||19||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ ક્ષાંતિરૂપેણ સંસ્થિતા
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||20||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ જાતિરૂપેણ સંસ્થિતા
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||21||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ લજ્જારૂપેણ સંસ્થિતા
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||22||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ શાંતિરૂપેણ સંસ્થિતા
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||23||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ શ્રદ્ધારૂપેણ સંસ્થિતા
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||24||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ કાંતિરૂપેણ સંસ્થિતા
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||25||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ લક્ષ્મીરૂપેણ સંસ્થિતા
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||26||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ વૃત્તિરૂપેણ સંસ્થિતા
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||27||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ સ્મૃતિરૂપેણ સંસ્થિતા
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||28||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ દયારૂપેણ સંસ્થિતા
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||29||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ તુષ્ટિરૂપેણ સંસ્થિતા
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||30||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ માતૃરૂપેણ સંસ્થિતા
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||31||
યાદેવી સર્વભૂતેષૂ ભ્રાંતિરૂપેણ સંસ્થિતા
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||32||
ઇંદ્રિયાણામધિષ્ઠાત્રી ભૂતાનાં ચાખિલેષુ યા|
ભૂતેષુ સતતં તસ્યૈ વ્યાપ્તિ દેવ્યૈ નમો નમઃ ||33||
ચિતિરૂપેણ યા કૃત્સ્નમેત દ્વ્યાપ્ય સ્થિતા જગત્
નમસ્તસ્યૈ, નમસ્તસ્યૈ,નમસ્તસ્યૈ નમોનમઃ ||34||
સ્તુતાસુરૈઃ પૂર્વમભીષ્ટ સંશ્રયાત્તથા
સુરેંદ્રેણ દિનેષુસેવિતા|
કરોતુસા નઃ શુભહેતુરીશ્વરી
શુભાનિ ભદ્રાણ્ય ભિહંતુ ચાપદઃ ||35||
યા સાંપ્રતં ચોદ્ધતદૈત્યતાપિતૈ
રસ્માભિરીશાચસુરૈર્નમશ્યતે|
યાચ સ્મતા તત્^ક્ષણ મેવ હંતિ નઃ
સર્વા પદોભક્તિવિનમ્રમૂર્તિભિઃ ||36||
ઋષિરુવાચ||
એવં સ્તવાભિ યુક્તાનાં દેવાનાં તત્ર પાર્વતી|
સ્નાતુમભ્યાયયૌ તોયે જાહ્નવ્યા નૃપનંદન ||37||
સાબ્રવીત્તાન્ સુરાન્ સુભ્રૂર્ભવદ્ભિઃ સ્તૂયતેઽત્ર કા
શરીરકોશતશ્ચાસ્યાઃ સમુદ્ભૂતાઽ બ્રવીચ્છિવા ||38||
સ્તોત્રં મમૈતત્ક્રિયતે શુંભદૈત્ય નિરાકૃતૈઃ
દેવૈઃ સમેતૈઃ સમરે નિશુંભેન પરાજિતૈઃ ||39||
શરીરકોશાદ્યત્તસ્યાઃ પાર્વત્યા નિઃસૃતાંબિકા|
કૌશિકીતિ સમસ્તેષુ તતો લોકેષુ ગીયતે ||40||
તસ્યાંવિનિર્ગતાયાં તુ કૃષ્ણાભૂત્સાપિ પાર્વતી|
કાળિકેતિ સમાખ્યાતા હિમાચલકૃતાશ્રયા ||41||
તતોઽંબિકાં પરં રૂપં બિભ્રાણાં સુમનોહરં |
દદર્શ ચણ્દો મુણ્દશ્ચ ભૃત્યૌ શુંભનિશુંભયોઃ ||42||
તાભ્યાં શુંભાય ચાખ્યાતા સાતીવ સુમનોહરા|
કાપ્યાસ્તે સ્ત્રી મહારાજ ભાસ યંતી હિમાચલમ્ ||43||
નૈવ તાદૃક્ ક્વચિદ્રૂપં દૃષ્ટં કેનચિદુત્તમમ્|
જ્ઞાયતાં કાપ્યસૌ દેવી ગૃહ્યતાં ચાસુરેશ્વર ||44||
સ્ત્રી રત્ન મતિચાર્વંજ્ગી દ્યોતયંતીદિશસ્ત્વિષા|
સાતુતિષ્ટતિ દૈત્યેંદ્ર તાં ભવાન્ દ્રષ્ટુ મર્હતિ ||45||
યાનિ રત્નાનિ મણયો ગજાશ્વાદીનિ વૈ પ્રભો|
ત્રૈ લોક્યેતુ સમસ્તાનિ સાંપ્રતં ભાંતિતે ગૃહે ||46||
ઐરાવતઃ સમાનીતો ગજરત્નં પુનર્દરાત્|
પારિજાત તરુશ્ચાયં તથૈવોચ્ચૈઃ શ્રવા હયઃ ||47||
વિમાનં હંસસંયુક્તમેતત્તિષ્ઠતિ તેઽંગણે|
રત્નભૂત મિહાનીતં યદાસીદ્વેધસોઽદ્ભુતં ||48||
નિધિરેષ મહા પદ્મઃ સમાનીતો ધનેશ્વરાત્|
કિંજલ્કિનીં દદૌ ચાબ્ધિર્માલામમ્લાનપજ્કજાં ||49||
છત્રં તેવારુણં ગેહે કાંચનસ્રાવિ તિષ્ઠતિ|
તથાયં સ્યંદનવરો યઃ પુરાસીત્પ્રજાપતેઃ ||50||
મૃત્યોરુત્ક્રાંતિદા નામ શક્તિરીશ ત્વયા હૃતા|
પાશઃ સલિલ રાજસ્ય ભ્રાતુસ્તવ પરિગ્રહે ||51||
નિશુંભસ્યાબ્ધિજાતાશ્ચ સમસ્તા રત્ન જાતયઃ|
વહ્નિશ્ચાપિ દદૌ તુભ્ય મગ્નિશૌચે ચ વાસસી ||52||
એવં દૈત્યેંદ્ર રત્નાનિ સમસ્તાન્યાહૃતાનિ તે
સ્ત્ર્રી રત્ન મેષા કલ્યાણી ત્વયા કસ્માન્ન ગૃહ્યતે ||53||
ઋષિરુવાચ|
નિશમ્યેતિ વચઃ શુંભઃ સ તદા ચંડમુંડયોઃ|
પ્રેષયામાસ સુગ્રીવં દૂતં દેવ્યા મહાસુરં ||54||
ઇતિ ચેતિ ચ વક્તવ્યા સા ગત્વા વચનાન્મમ|
યથા ચાભ્યેતિ સંપ્રીત્યા તથા કાર્યં ત્વયા લઘ્ ||55||
સતત્ર ગત્વા યત્રાસ્તે શૈલોદ્દોશેઽતિશોભને|
સાદેવી તાં તતઃ પ્રાહ શ્લક્ષ્ણં મધુરયા ગિરા ||56||
દૂત ઉવાચ||
દેવિ દૈત્યેશ્વરઃ શુંભસ્ત્રલોક્યે પરમેશ્વરઃ|
દૂતોઽહં પ્રેષિ તસ્તેન ત્વત્સકાશમિહાગતઃ ||57||
અવ્યાહતાજ્ઞઃ સર્વાસુ યઃ સદા દેવયોનિષુ|
નિર્જિતાખિલ દૈત્યારિઃ સ યદાહ શૃણુષ્વ તત્ ||58||
મમત્રૈલોક્ય મખિલં મમદેવા વશાનુગાઃ|
યજ્ઞભાગાનહં સર્વાનુપાશ્નામિ પૃથક્ પૃથક્ ||59||
ત્રૈલોક્યેવરરત્નાનિ મમ વશ્યાન્યશેષતઃ|
તથૈવ ગજરત્નં ચ હૃતં દેવેંદ્રવાહનં ||60||
ક્ષીરોદમથનોદ્ભૂત મશ્વરત્નં મમામરૈઃ|
ઉચ્ચૈઃશ્રવસસંજ્ઞં તત્પ્રણિપત્ય સમર્પિતં ||61||
યાનિચાન્યાનિ દેવેષુ ગંધર્વેષૂરગેષુ ચ |
રત્નભૂતાનિ ભૂતાનિ તાનિ મય્યેવ શોભને ||62||
સ્ત્રી રત્નભૂતાં તાં દેવીં લોકે મન્યા મહે વયં|
સા ત્વમસ્માનુપાગચ્છ યતો રત્નભુજો વયં ||63||
માંવા મમાનુજં વાપિ નિશુંભમુરુવિક્રમમ્|
ભજત્વં ચંચલાપાજ્ગિ રત્ન ભૂતાસિ વૈ યતઃ ||64||
પરમૈશ્વર્ય મતુલં પ્રાપ્સ્યસે મત્પરિગ્રહાત્|
એતદ્ભુદ્થ્યા સમાલોચ્ય મત્પરિગ્રહતાં વ્રજ ||65||
ઋષિરુવાચ||
ઇત્યુક્તા સા તદા દેવી ગંભીરાંતઃસ્મિતા જગૌ|
દુર્ગા ભગવતી ભદ્રા યયેદં ધાર્યતે જગત્ ||66||
દેવ્યુવાચ||
સત્ય મુક્તં ત્વયા નાત્ર મિથ્યાકિંચિત્ત્વયોદિતમ્|
ત્રૈલોક્યાધિપતિઃ શુંભો નિશુંભશ્ચાપિ તાદૃશઃ ||67||
કિં ત્વત્ર યત્પ્રતિજ્ઞાતં મિથ્યા તત્ક્રિયતે કથમ્|
શ્રૂયતામલ્પભુદ્ધિત્વાત્ ત્પ્રતિજ્ઞા યા કૃતા પુરા ||68||
યોમામ્ જયતિ સજ્ગ્રામે યો મે દર્પં વ્યપોહતિ|
યોમે પ્રતિબલો લોકે સ મે ભર્તા ભવિષ્યતિ ||69||
તદાગચ્છતુ શુંભોઽત્ર નિશુંભો વા મહાસુરઃ|
માં જિત્વા કિં ચિરેણાત્ર પાણિંગૃહ્ણાતુમેલઘ્ ||70||
દૂત ઉવાચ||
અવલિપ્તાસિ મૈવં ત્વં દેવિ બ્રૂહિ મમાગ્રતઃ|
ત્રૈલોક્યેકઃ પુમાંસ્તિષ્ટેદ્ અગ્રે શુંભનિશુંભયોઃ ||71||
અન્યેષામપિ દૈત્યાનાં સર્વે દેવા ન વૈ યુધિ|
કિં તિષ્ઠંતિ સુમ્મુખે દેવિ પુનઃ સ્ત્રી ત્વમેકિકા ||72||
ઇંદ્રાદ્યાઃ સકલા દેવાસ્તસ્થુર્યેષાં ન સંયુગે|
શુંભાદીનાં કથં તેષાં સ્ત્રી પ્રયાસ્યસિ સમ્મુખમ્ ||73||
સાત્વં ગચ્છ મયૈવોક્તા પાર્શ્વં શુંભનિશુંભયોઃ|
કેશાકર્ષણ નિર્ધૂત ગૌરવા મા ગમિષ્યસિ||74||
દેવ્યુવાચ|
એવમેતદ્ બલી શુંભો નિશુંભશ્ચાતિવીર્યવાન્|
કિં કરોમિ પ્રતિજ્ઞા મે યદનાલોચિતાપુરા ||75||
સત્વં ગચ્છ મયોક્તં તે યદેતત્ત્સર્વ માદૃતઃ|
તદાચક્ષ્વા સુરેંદ્રાય સ ચ યુક્તં કરોતુ યત્ ||76||
|| ઇતિ શ્રી માર્કંડેય પુરાણે સાવર્નિકે મન્વંતરે દેવિ મહત્મ્યે દેવ્યા દૂત સંવાદો નામ પંચમો ધ્યાયઃ સમાપ્તં ||
આહુતિ
ક્લીં જયંતી સાંગાયૈ સાયુધાયૈ સશક્તિકાયૈ સપરિવારાયૈ સવાહનાયૈ ધૂમ્રાક્ષ્યૈ વિષ્ણુમાયાદિ ચતુર્વિંશદ્ દેવતાભ્યો મહાહુતિં સમર્પયામિ નમઃ સ્વાહા ||