śrīmad bhagavad gīta chaturdaśō'dhyāyaḥ
atha chaturdaśō'dhyāyaḥ |
śrībhagavānuvācha |
paraṃ bhūyaḥ pravakṣyāmi jJṇānānāṃ jJṇānamuttamam |
yajjJṇātvā munayaḥ sarvē parāṃ siddhimitō gatāḥ || 1 ||
idaṃ jJṇānamupāśritya mama sādharmyamāgatāḥ |
sargē'pi nōpajāyantē pralayē na vyathanti cha || 2 ||
mama yōnirmahadbrahma tasmingarbhaṃ dadhāmyaham |
sambhavaḥ sarvabhūtānāṃ tatō bhavati bhārata || 3 ||
sarvayōniṣu kauntēya mūrtayaḥ sambhavanti yāḥ |
tāsāṃ brahma mahadyōnirahaṃ bījapradaḥ pitā || 4 ||
sattvaṃ rajastama iti guṇāḥ prakṛtisambhavāḥ |
nibadhnanti mahābāhō dēhē dēhinamavyayam || 5 ||
tatra sattvaṃ nirmalatvātprakāśakamanāmayam |
sukhasaṅgēna badhnāti jJṇānasaṅgēna chānagh || 6 ||
rajō rāgātmakaṃ viddhi tṛṣṇāsaṅgasamudbhavam |
tannibadhnāti kauntēya karmasaṅgēna dēhinam || 7 ||
tamastvajJṇānajaṃ viddhi mōhanaṃ sarvadēhinām |
pramādālasyanidrābhistannibadhnāti bhārata || 8 ||
sattvaṃ sukhē sañjayati rajaḥ karmaṇi bhārata |
jJṇānamāvṛtya tu tamaḥ pramādē sañjayatyuta || 9 ||
rajastamaśchābhibhūya sattvaṃ bhavati bhārata |
rajaḥ sattvaṃ tamaśchaiva tamaḥ sattvaṃ rajastathā || 10 ||
sarvadvārēṣu dēhē'sminprakāśa upajāyatē |
jJṇānaṃ yadā tadā vidyādvivṛddhaṃ sattvamityuta || 11 ||
lōbhaḥ pravṛttirārambhaḥ karmaṇāmaśamaḥ spṛhā |
rajasyētāni jāyantē vivṛddhē bharatarṣabha || 12 ||
aprakāśō'pravṛttiścha pramādō mōha ēva cha |
tamasyētāni jāyantē vivṛddhē kurunandana || 13 ||
yadā sattvē pravṛddhē tu pralayaṃ yāti dēhabhṛt |
tadōttamavidāṃ lōkānamalānpratipadyatē || 14 ||
rajasi pralayaṃ gatvā karmasaṅgiṣu jāyatē |
tathā pralīnastamasi mūḍhayōniṣu jāyatē || 15 ||
karmaṇaḥ sukṛtasyāhuḥ sāttvikaṃ nirmalaṃ phalam |
rajasastu phalaṃ duḥkhamajJṇānaṃ tamasaḥ phalam || 16 ||
sattvātsañjāyatē jJṇānaṃ rajasō lōbha ēva cha |
pramādamōhau tamasō bhavatō'jJṇānamēva cha || 17 ||
ūrdhvaṃ gachChanti sattvasthā madhyē tiṣṭhanti rājasāḥ |
jaghnyaguṇavṛttisthā adhō gachChanti tāmasāḥ || 18 ||
nānyaṃ guṇēbhyaḥ kartāraṃ yadā draṣṭānupaśyati |
guṇēbhyaścha paraṃ vētti madbhāvaṃ sō'dhigachChati || 19 ||
guṇānētānatītya trīndēhī dēhasamudbhavān |
janmamṛtyujarāduḥkhairvimuktō'mṛtamaśnutē || 20 ||
arjuna uvācha |
kairliṅgaistrīnguṇānētānatītō bhavati prabhō |
kimāchāraḥ kathaṃ chaitāṃstrīnguṇānativartatē || 21 ||
śrībhagavānuvācha |
prakāśaṃ cha pravṛttiṃ cha mōhamēva cha pāṇḍava |
ta dvēṣṭi sampravṛttāni na nivṛttāni kāṅkṣati || 22 ||
udāsīnavadāsīnō guṇairyō na vichālyatē |
guṇā vartanta ityēva yō'vatiṣṭhati nēṅgatē || 23 ||
samaduḥkhasukhaḥ svasthaḥ samalōṣṭāśmakāñchanaḥ |
tulyapriyāpriyō dhīrastulyanindātmasaṃstutiḥ || 24 ||
mānāpamānayōstulyastulyō mitrāripakṣayōḥ |
sarvārambhaparityāgī guṇātītaḥ sa uchyatē || 25 ||
māṃ cha yō'vyabhichārēṇa bhaktiyōgēna sēvatē |
sa guṇānsamatītyaitānbrahmabhūyāya kalpatē || 26 ||
brahmaṇō hi pratiṣṭhāhamamṛtasyāvyayasya cha |
śāśvatasya cha dharmasya sukhasyaikāntikasya cha || 27 ||
ōṃ tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṃ yōgaśāstrē śrīkṛṣṇārjunasaṃvādē
guṇatrayavibhāgayōgō nāma chaturdaśō'dhyāyaḥ ||14 ||